Του Γιώργου Μακρή, δημοσιογράφου στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας
Αν και το βαμβάκι είναι μία από τις πλέον δυναμικές καλλιέργειες στη χώρα, είναι ταυτόχρονα ίσως η πιο «απαξιωμένη» στην ελληνική κοινωνία – ιδίως στους κατοίκους των αστικών κέντρων.
Ο βασικός λόγος γι’ αυτό είναι ότι το βαμβάκι έχει ταυτισθεί στο συλλογικό φαντασιακό με το στερεότυπο του αγρότη, ο οποίος ζει άνετα, αν όχι πλουσιοπάροχα, από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις χωρίς να κοπιάζει ιδιαίτερα στη γη του. Και γιατί να μοχθεί άλλωστε αφού κάθε χρόνο δεν έχει παρά να κλείσει τις εθνικές οδούς προκειμένου να εξασφαλίσει περισσότερα προνόμια και έσοδα από το κράτος. Άλλωστε, για το βαμβάκι έχει ειπωθεί η ιστορική πλέον φράση «όλα τα κιλά όλα τα λεφτά», η οποία χαρακτηρίζει έκτοτε συλλήβδην τις αγροτικές κινητοποιήσεις.
Κακά τα ψέματα, αυτή η – εν πολλοίς στρεβλή - «εικόνα» που έχει φιλοτεχνηθεί για τους αγρότες τα τελευταία 20-30 χρόνια, αντανακλά αρνητικά και στο βαμβάκι ως τη βασική καλλιέργεια στον κορμό της ηπειρώτικης Ελλάδας όπου και το επίκεντρο των αγροτικών κινητοποιήσεων (περαιτέρω αναφορά στο συγκεκριμένο θέμα ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος άρθρου).
Ένας δεύτερος, εξίσου σημαντικός λόγος, που η λέξη βαμβάκι έχει αποκτήσει αρνητικό «φορτίο» τα τελευταία χρόνια είναι και η σύνδεσή του με το έργο εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου καθώς ως υδρόφιλη καλλιέργεια έχει μεγάλες ανάγκες σε νερό, νερό που είναι ελλειμματικό στον θεσσαλικό κάμπο. Ως εκ τούτου, πολλοί υιοθετούν – συνήθως χωρίς μελέτη όλων των παραμέτρων του ζητήματος – τον συλλογισμό: «αφού το βαμβάκι θέλει νερό κι αφού εκεί που καλλιεργείται δεν έχει νερό, γιατί να γίνει το «φαραωνικό» και εξαιρετικά δαπανηρό έργο του Αχελώου και να μην αλλάξουν οι αγρότες καλλιέργεια;»
Η ελληνική κοινωνία, στη συντριπτική της πλειονότητα, αγνοεί όμως ότι το βαμβάκι είναι το προϊόν, η πρώτη ύλη που συνετέλεσε στην πρώτη και σπουδαιότερη «πραγματική βιομηχανία» της χώρας, τη βαμβακοβιομηχανία, σύμφωνα με τη χαρακτηριστική φράση της καθηγήτριας Ιστορίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας κας Χριστίνα Αγριαντώνη στο βιβλίο της «Οι απαρχές της εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα» (Αθήνα: εκδόσεις Κατάρτι, 2010).
Όπως επισημαίνει η κα Χριστίνα Αγριαντώνη, η καλλιέργεια του βαμβακιού επεκτάθηκε σημαντικά στα βορειοανατολικά της κεντρικής Ελλάδας, την εποχή του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου (αρχές δεκαετίας του 1860), είχε σαφή εξαγωγικό προσανατολισμό και συνέβαλε στις απαρχές της βαμβακοβιομηχανίας. «Η μαζική παραγωγή της πρώτης ύλης, παραγωγή που προοριζόταν για την αγορά, συμπαρέσυρε και την κατεργασία της επί τόπου», αναφέρει χαρακτηριστικά η συγγραφέας.
Ως καλλιέργεια – ορόσημο για τον αγροτικό τομέα και γενικότερα την ελληνική οικονομία, με μακρά ιστορία, μεγάλη συνεισφορά αλλά και εξίσου μεγάλα αρνητικά «φορτία» τις τελευταίες δεκαετίες, το βαμβάκι καλείται πλέον να βρει τον δρόμο του στη νέα εποχή για τον πρωτογενή τομέα στην Ελλάδα που καλείται να εξέλθει από την οικονομική κρίση.
Κατά την άποψή μας, το βαμβάκι έχει μέλλον στην Ελλάδα υπό μία βασική προϋπόθεση:
Να καλλιεργείται σε μεγάλες φάρμες έκτασης εκατοντάδων ή χιλιάδων στρεμμάτων προκειμένου να επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας: από τη μία να συμπιέζεται το κόστος παραγωγής και από την άλλη ο παραγωγός / οι παραγωγοί να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα την τιμή πώλησης του προϊόντος.
Με τη λέξη «φάρμα» δεν εννοούμε κατ’ ανάγκην να είναι ένας ο ιδιοκτήτης όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις ΗΠΑ. Μπορούν οι «φάρμες» να ανήκουν σε διάφορους παραγωγούς, σε μια ομάδα παραγωγών, σ’ ένα συνεταιρισμό (ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει όποια λέξη επιθυμεί, η ουσία είναι η ενιαία διαχείριση της καλλιέργειας και φυσικά της παραγωγής).
Ακούγεται κοινότυπο αλλά θεωρούμε ζωτικής σημασίας την ορθολογική διαχείριση των εισροών, δηλαδή την απόλυτη εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης στο βαμβάκι.
Υπάρχουν φυσικά κι άλλες ενέργειες που πρέπει να γίνουν σε όλα τα στάδια από την παραγωγή του βαμβακιού μέχρι την επεξεργασία και εμπορία του. Όπως επίσης είναι επιβεβλημένη η εποικοδομητική συνεργασία όλων των φορέων και της Πολιτείας. Όλα αυτά έχουν γραφεί και επισημανθεί χιλιάδες φορές, θεωρούμε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν χρειάζονται πλέον λόγια αλλά μόνο πράξεις.
Συμπερασματικά, η βαμβακοκαλλιέργεια παραμένει και μπορεί και στο μέλλον να είναι μια αξιόπιστη επιλογή για τους Έλληνες αγρότες αλλά όχι φυσικά με τους όρους του παρελθόντος.