Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΟΥΣΣΑΙΟΥ, αντιπεριφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου
Ο πρωτογενής τομέας παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη της Περιφέρειας, ο οποίος πρέπει να ενισχυθεί και να εφαρμοστούν σταθερές πολιτικές, σχεδιασμένες στη νέα πραγματικότητα.
Έχουν ωριμάσει οι συνθήκες πια, για να ξεκινήσει η διαδικασία προώθησης της τοπικής παραγωγής τόσο για ποιοτικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Τα νησιά πρέπει να στραφούν στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, στην ανάπτυξη της τοπικής αγοράς και τοπικών δικτύων διακίνησης και εμπορίας. Αν μάλιστα η διαφοροποίηση των προϊόντων συνδυασθεί με την αειφορική αξιοποίηση των τοπικών πόρων, τότε θα έχουμε μεγιστοποιήσει τις δυνατότητες να αποκτήσει βιώσιμο δυναμισμό η τοπική κοινωνία.
Προς το σκοπό αυτό στη στρατηγική μας εντάσσεται η υπογραφή του τοπικού συμφώνου ποιότητας. Δηλαδή αποδεικνύουμε ότι αποτελεί μύθο αυτό που λέγεται ότι τα τοπικά προϊόντα είναι ακριβά, τα προϊόντα μας δεν ακριβά είναι…μονάκριβα!
Στην προκειμένη περίπτωση, η ζωική παραγωγή αποτελεί για την Περιφερειακή Ενότητα Κυκλάδων αξιόλογο τομέα οικονομικής δραστηριότητας με έντονη παρουσία στο σύνολο της οικονομίας και ιδιαίτερη έμφαση στην αιγοπροβατοτροφία και λιγότερο στην κτηνοτροφία των βοοειδών.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Οι κτηνοτρόφοι εκτρέφουν μικρομεσαία κοπάδια ζώων. Ανάμεσα στα κοπάδιά τους συντηρούνται και αναπαράγονται εξαιρετικές φυλές ζώων (αγελάδες Τήνου και Κέας, γίδα Φολεγάνδρου) προσαρμοσμένες στις αντίξοες συνθήκες του νησιωτικού χώρου. Οι κτηνοτρόφοι αυτοί συνοδεύουν και επιτηρούν τα κοπάδια τους στην ελεύθερη βόσκηση στα βοσκοτόπια της Κυκλαδίτικης υπαίθρου, επιστρέφουν στην στάνη τους, αρμέγουν τα ζώα τους και διαθέτουν το γάλα για μεταποίηση σε τυρί, με την παραδοσιακή τεχνική, την οποία έχουν συμπληρώσει με τους αναγκαίους κανόνες υγιεινής, παράγοντας εξαιρετικού τύπου και διατροφικής αξίας τυροκομικά προϊόντα και φυσικά από τα γεννήματα του κοπαδιού εξαιρετικής ποιότητας σφάγια κρέατος.
Οι μικρομεσαίου μεγέθους μονάδες μεταποίησης – και τα μικρά τυροκομεία, που λειτουργούν σήμερα στις Κυκλάδες (συνεταιριστικά κι ιδιωτικά τυροκομεία) στηρίζουν την κτηνοτροφική παραγωγή, παράγοντας αυτά τα παραδοσιακά προϊόντα, εφαρμόζοντας το πρωτόκολλο παραγωγής ασφαλών και αγνών παραδοσιακών προϊόντων, που κατά κανόνα όπου έχουν βρεθεί σε δημόσιο διαγωνισμό ποιότητας έχουν διακριθεί και βραβευτεί.
Η παραγωγή ζωοτροφών έχει με το χρόνο μεταφερθεί από τις αναβαθμίδες στους μικρούς επίπεδους κάμπους, όπου υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής μηχανικής άροσης και σποράς και η συλλογή των σανών με σανοδετικά παρελκόμενα.
Η ελεύθερη βόσκηση στο Κυκλαδίτικο βοσκοτόπι με την ιδιαίτερη του χλωρίδα προσφέρει σφάγια εξαιρετικής ποιότητας και διατροφικής αξίας. Σύγχρονες εγκαταστάσεις σφαγείων και συνεχείς κρεοσκοπικοί έλεγχοι εξασφαλίζουν την αξιοπιστία και ποιότητα. Στην ουσία, το σύστημα εκτροφής αιγών, προβάτων και αγελάδων όπως ασκείται εντάσσεται από μόνο του στο μοντέλο παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Στο μεγαλύτερο του ποσοστό στηρίζεται στην ελεύθερη βόσκηση των κοπαδιών και σε συμπλήρωμα της διατροφής των ζώων με σανό που προέρχεται από καλλιέργεια χωραφιών με σιτηρά κυρίως κριθάρι και βρώμη.
Οι κτηνοτρόφοι των Κυκλάδων έρχονται φυσικά αντιμέτωποι με την πρόκληση της συνετής και ορθολογικής διαχείρισης του ευαίσθητου κυκλαδίτικου βοσκοτόπου. Λογικές του παρελθόντος (κάψιμο ξερών, υπερβόσκηση) τείνουν και πρέπει να εγκαταλειφθούν.
Η καταστροφή των αναβαθμίδων από το άτσαλο πέρασμα των κοπαδιών αντιστρέφεται με συνεχή προσπάθεια που στοχεύει στην προστασία τους και την ανακατασκευή τους, εντάσσοντας το πολύτιμο κομμάτι καλλιεργούμενης γης που προσφέρουν σε ένα ορθολογικό σύστημα διαχρονικής καλλιέργειας.
Ο θησαυρός των τυριών των Κυκλάδων
Μεγάλη ποικιλία τυριών (Κοπανιστή, Γραβιέρα, Μυζήθρα, Μανούρι, Τυροβολιά, Λαδοτύρι, κλπ.) εξαιρετικής ποιότητας, πιστοποιούν πολύτιμες γευστικές διαφοροποιήσεις που διατηρούν στο πέρασμα του χρόνου το διατροφικό πολιτισμό των Κυκλάδων ένα τεράστιο πλούτο παράδοσης , γνώσης και γεύσης. Αρκετά από αυτά έχουν αποκτήσει χαρακτηρισμό ΠΟΠ (προστασία ονομασίας προέλευσης) όπως το τυρί «Σαν Μιχάλη» της Σύρου, η Γραβιέρα Νάξου κλπ. Από την Μανούρα Σίφνου στο Νιώτικο Σκοτύρι και στα επώνυμα ΠΟΠ «Σαν Μιχάλη» Σύρου, Γραβιέρα Νάξου, μπορούμε να καταγράψουμε πολύτιμες γευστικές διαφοροποιήσεις που διατηρούν στο πέρασμα του χρόνου το διατροφικό πολιτισμό των Κυκλάδων ένα τεράστιο πλούτο παράδοσης γνώσης και γεύσης. Η Αρμεξιά και η Μαλαξιά Άνδρου, η Γραβιέρα το Αρσενικό και το Θηλυκοτύρι της Νάξου, το Βολάκι η Γραβίερα και το Πετρωτό Τήνου, η Μανούρα και η ωριμασμένη σε οινολάσπη Γυλωμένη Μανούρα Σίφνου, το Ξυνό της Τζιάς, το Σαν Μιχάλη της Σύρου, το Σκοτύρι και το Ξυνό της Ιου, το Χλωρό της Σαντορίνης, η Τυροβολιά Μυκόνου, η Κοπανιστή το Λαδοτύρι η Ξυνομυζήθρα των Κυκλάδων αποτελούν ένα συμπυκνωμένο κατάλογο των μοναδικών κυκλαδικών τυροκομικών προϊόντων.
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κτηνοτρόφοι στα νησιά είναι πολλές. Η δυσκολία γειτνίασης κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων με τον ολοένα επεκτεινόμενο αστικό ιστό, ( χωροταξικός σχεδιασμός) το γεγονός ότι οι προδιαγραφές για τέτοιες υποδομές (πχ σφαγεία, τυροκομεία) δεν είναι προσαρμοσμένες στη νησιωτική πραγματικότητα, το υψηλό κόστος μεταφοράς των ζωοτροφών, η ύπαρξη του μεγάλου γραφειοκρατικού σκοπέλου των προαπαιτούμενων. Στα μικρά νησιά θα πρέπει να θεσμοθετηθούν οι ελάχιστες μόνο απαιτήσεις, όσον αφορά στην ίδρυση και λειτουργία κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, μεταποιητικών ή άλλων εγκαταστάσεων (χωροταξία, απόβλητα, πρώτη ύλη, ποσοστώσεις, άδειες στάβλων, αξιοποίηση υποπροϊόντων σφαγείου κ.λ.π).
Η απουσία σφαγείων σε μικρά νησιά (προχωρεί το θέμα των μικρών σφαγείων) κι η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση κάποιων και τέλος, η ελλιπής στελέχωση των υπηρεσιών με κτηνιάτρους, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τον έλεγχο, τη μετακίνηση και τη σφαγή των ζώων κ.λ.π.