Η πρωτοποριακή μέθοδος CleanMag ερευνητικής ομάδας του ΤΕΙ Πειραιά, η οποία βασίζεται στο μαγνητικό διαχωρισμό, υπόσχεται να καθαρίσει τις θάλασσες από το πετρέλαιο.
Σε σχέση με τις υπάρχουσες λύσεις αποδείχτηκε και πιστοποιήθηκε ότι «Είναι μη τοξική, ανακυκλώσιμη κι άκρως φιλική προς το περιβάλλον. Βοηθά στην (σχεδόν) ολική περισυλλογή του πετρελαίου. Είναι παντός καιρού. Μειώνει το χρόνο καθαρισμού κατά 30%. Και κοστίζει 20% - 30% φθηνότερα»."
Εχει δοκιμαστεί επιτυχώς σε αρκετές χώρες, όπως στον Κόλπο του Μεξικό και έχει ήδη παρουσιαστεί στο CNN World Report, στο BBC Earth Report.
Υπάρχουν ήδη προτάσεις για την αξιοποίησή της από Βραζιλία, Διώρυγα Παναμά, Ινδονησία, Παναμά, Νιγηρία, Αμπου Ντάμπι.
Ο στόχος της ερευνητικής ομάδας της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών, του Τμήματος Φυσικής Χημείας & Τεχνολογίας Υλικών του ΤΕΙ Πειραιά είναι άκρως σημαντικός και ωφέλιμος για την προστασία του περιβάλλοντος: να αντιμετωπίζονται άμεσα και με (σχεδόν) 100% αποτελεσματικότητα οι πετρελαιοκηλίδες:
«Η πετρελαϊκή ρύπανση των θαλασσών είναι ένα από τα σημαντικά, διαχρονικά προβλήματα, τα οποία ενοχοποιούνται για μεγάλες οικολογικές καταστροφές».
Στην ερευνητική ομάδα μετέχουν:
Δρ. Γεώργιος Νικολαΐδης, δρ. Παναγιώτης Σκούντζος, δρ. Γιάννα Ατανάσοβα-Νικολαϊδου, δρ. Σοφία Καλογεροπούλου, δρ. Ανδρέας Παπακίτσος, δρ. Δ. Σκλαβενίτης, δρ. Στυλ. Κουτρουμπάς, Κων/νος Κουλούρης, Γεώργιος Μουστακάκης, Γεώργιος Χατζηκωνσταντής.
Τι εφαρμόζεται μέχρι σήμερα:
Οι υπάρχουσες εναλλακτικές αντιμετώπισης του προβλήματος περιλαμβάνουν τη χρήση πλωτών φραγμάτων, την αξιοποίηση σκαφών «skimmer» (για περισυλλογή του πετρελαίου με «ξάφρισμα» της θαλάσσιας επιφάνειας), τη χρήση μικροβίων ενζύμων (που «τρέφονται» με το πετρέλαιο = βιοαποικοδόμηση), την επί τόπου ανάφλεξη, τη χρήση διαφόρων προσροφητικών - στεραιοποιητών υλικών ή χημικών διασκορπιστικών.
Δυστυχώς για το περιβάλλον, όλες αυτές οι μέθοδοι παρουσιάζουν είτε περιορισμούς. Είτε εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, είτε εφαρμόζονται καλά ΜΟΝΟ σε μικρή κλίμακα κ.α., είτε έχουν αμφιλεγόμενη απόδοση, είτε ακόμη κι επικίνδυνες συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον (π.χ. ατμοσφαιρική μόλυνση, καταβύθιση βαρέων κλασμάτων πετρελαίου κ.α.).
Τι προτείνει η ελληνική ομάδα:
Η ερευνητική ομάδα της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΤΕΙ Πειραιά, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «LIFE» (LIFE99 ENV/GR/567), σχεδίασε, ανέπτυξε κι εφάρμοσε μια νέα μεθοδολογία αντιμετώπισης της πετρελαϊκής θαλάσσιας ρύπανσης, τα αποτελέσματά της οποίας ξεπερνούν κατά πολύ τα διεθνή «standard» (MARPOL 73/78) και είναι απόλυτα φιλική προς το περιβάλλον.
Την τεχνολογία CleanMag. Βασίζεται στη μέθοδο μαγνητικού διαχωρισμού, ο οποίος πετυγχάνεται χάρη σε ένα καινοτόμο υλικό που αναπτύχθηκε στον Πειραιά. Πρόκειται για ένα ελαιοπροσροφητικό υλικό που προσροφά μόνο ελαιώδεις ουσίες και απωθεί το νερό. Έχει κοκκώδη μορφή, είναι μαγνητικό, επιπλέει πάντα στην υδάτινη επιφάνεια και προσροφά 6 έως 10 φορές το βάρος του σε πετρέλαιο.
Πώς εφαρμόζεται;
Οπως αναφέρει ο υπεύθυνος της έρενας, δρ. Γεώργιος Νικολαΐδης:
«Σε περίπτωση πετρελαϊκής ρύπανσης, το υλικό διασκορπίζεται στην επιφάνεια της πετρελαιοκηλίδας και περισυλλέγεται άμεσα, χρησιμοποιώντας σκάφη εφοδιασμένα με ταινιόδρομο μαγνητικού τυμπάνου ή σε ειδικές περιπτώσεις, ακόμη και με δίχτυα ιχθυοκαλλιέργειας μικρών οπών».
Σε τι υπερέχει;
«Πλεονεκτήματα της μεθόδου θεωρούνται η μεγάλη δυνατότητα προσρόφησης πετρελαίου ανά κιλό υλικού καθώς και το γεγονός ότι η περισυλλογή μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά από μερικές ημέρες, αφού το υλικό παραμένει πάντα στην επιφάνεια. Το CleanMag είναι μη τοξικό, ανακυκλώσιμο υλικό κι άκρως φιλικό προς το περιβάλλον. Βοηθά στην ολική σχεδόν περισυλλογή του πετρελαίου, είναι παντός καιρού και μειώνει το χρόνο καθαρισμού κατά 30%, ενώ κοστίζει 20% - 30% φθηνότερα από τις άλλες μεθόδους».
«Αλλά προχωρήσαμε ακόμα ένα βήμα: στο πλαίσιο του προγράμματος του ΤΕΙ Πειραιά αναπτύξαμε και ειδικούς πλωτήρες, οι οποίοι φέρουν συστήματα εντοπισμού της θέσεώς τους μέσω κινητής αλλά και δορυφορικής σύνδεσης. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια ειδικών φύλλων, ελαιόφυλλων, τα οποία προσκολλώνται στην πετρελαιοκηλίδα και από το κέντρο ελέγχου μπορούμε να παρακολουθούμε την πορεία τους».
Υπάρχουν αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά του;
Οπως αναφέρει ο επικεφαλής της ομάδας:
«H 1η μεγάλη δοκιμή έγινε στο Σαουθάμπτον, τον Nοέμβριο του 1999, στις εγκαταστάσεις του Διεθνούς Oργανισμού για την Kαταπολέμηση των Πετρελαιοκηλίδων (Oil Spill Response Limited, OSRL). Σε ειδική δεξαμενή προσομοίωσης εξετάστηκε, με επιτυχία, η δυνατότητα της μαγνητικής περισυλλογής. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του OSRL, το νερό που απέμεινε ήταν 20-30 φορές καθαρότερο από τα όρια που προβλέπει η διεθνής συνθήκη MARPOL.
Tο πιο μεγάλο πείραμα έγινε τον Μάιο του 2003 στον Ασπρόπυργο, με χρήση του σκάφους Nάνσι*. Tα αποτελέσματα εδώ ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακά. Tο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών πιστοποίησε ότι το ρυπαντικό φορτίο που απέμεινε στη θάλασσα ήταν 1.500 φορές μικρότερο από τα όρια MARPOL».
Η Τεχνολογία CLEANMAG είναι αναγνωρισμένη κι αποδεκτή από την αρμόδια Ελληνική Υπηρεσία καθώς και από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) κι έχει βραβευτεί από:
1) τον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO), 2ο βραβείο, Dubai International Maritime Awards 2005.
2) τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (O.B.I), Έπαινος 2002.
3) το Εμπειρίκιο Ίδρυμα, Βραβείο Φυσικής 2000.
Απέκτησε Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας το 1997, ενώ συμμετείχε μετά από πρόσκληση στην έκθεση του Περιβαλλοντολογικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP-Environmental Showcase) το 2006, στο Ντουμπάι.
- Πόσο καιρό διήρκησε η έρευνα;
Περίπου 7-8 χρόνια!
- Πώς ζει κάποιος κυνηγώντας το όνειρό του επί 7 χρόνια;
Γεμάτος αγωνία για το αποτέλεσμα! Εμάς, πάντως, μάς έσωσε το πρόγραμμα Life της Ε.Ε. (LIFE99 ENV/GR/567), καθώς η χρηματοδότηση από την Πολιτεία ήταν πενιχρή. Με τα χρήματα του διεθνούς προγράμματος στήσαμε εδώ στον Πειραιά ένα πρωτοπόρο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα εργαστήριο.
* Με τα ίδια χρήματα κατασκευάσαμε και το καινοτόμο σκάφος «CleanMag Ι-Nancy magnetiv oil skimmer», το οποίο είναι ειδικά εξοπλισμένο, αλλά δυστυχώς για την ώρα είναι «δεμένο» στο λιμάνι. Η πρόοδος που πετύχαμε αξιοποιώντας τα ποσά που λάβαμε μας οδήγησαν σε συνεργασίες με διεθνή Ιδρύματα, όπως το Ρωσικό, την Ουκρανική Ακαδημία Επιστημών, την αντίστοιχη της Σουηδίας, ή το Βασιλικό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Στοκχόλμης.
- Η καινοτόμος αυτή εφαρμογή ήταν θέμα συστηματικής εργασίας ή έμπνευσης;
Ερευνας, έμπνευσης αλλά και παρατηρητικότητας. Φανταστείτε, εμείς ξεκινήσαμε να ερευνούμε κάτι άλλο, αλλά μας προέκυψε αυτό το μοναδικό υλικό...
- Τι ερευνούσατε;
Δουλεύαμε πάνω στη δημιουργία πλαστικοειδών μαγνητών. Πάνω στις έρευνές μας σχηματίσαμε αυτό το υλικό και πλέον η εργασία μας πήρε άλλη κατεύθυνση. Δεν ήταν εύκολο εγχείρημα, καθώς έπρεπε να αναμειχθεί το ελαφρύ πολυμερές και το βαρύ μαγνητικό μέταλλο, ώστε να προκύψει ένα υλικό που θα επιπλέει. Επιλέξαμε ένα σπογγώδες υλικό, με εσωτερικές κυψέλες, οι οποίες γεμίζοντας αέρα το κρατούν στην επιφάνεια.
Αλλά δεν μας δυσκόλεψε μόνο η δημιουργία του υλικού. Μέσα σε όλο αυτό το διάστημα συναντήσαμε αμέτρητα τα εμπόδια. Από την ανεύρεση χρηματοδότησης, μέχρι τα γραφειοκρατικά. Αλλά νομίζω ότι έχουμε πλέον καλύψει τα πάντα. Η τεχνολογία μας έχει αποκτήσει μεγάλη, πολύ θετική δυναμική.
- Σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε τώρα;
Το ερευνητικό σκέλος τελείωσε το 2004. Μετά άρχισε η αναζήτηση επενδυτών. Μας πήρε πάρα πολύ χρόνο. Βλέπετε, η ελληνική επιχειρηματικότητα δεν σπεύδει να επενδύσει...
- Το ισχυρό ελληνικό εφοπλιστικό λόμπι, δεν βοήθησε;
Ζητήσαμε να τους παρουσιάσουμε το CleanMag, αλλά ποτέ δεν ευοδώθηκε. Ούτως ή άλλως, τα χρήματα που προτίθεντο να δώσουν δεν ήταν αρκετά. Κανένας από τον εφοπλιστικό κύκλο δεν έχει δείξει ουσιαστικό ενδιαφέρον. Υπήρξε συζήτηση και με Ελληνες του εξωτερικού, αλλά η προϋπόθεση ήταν η σύσταση εταιρείας στο εξωτερικό.
Εμείς επιδιώκουμε να σχηματιστεί εταιρεία με έδρα στην Ελλάδα με προοπτική προώθησης σε όλο τον κόσμο. Εδώ πρέπει να είναι η βάση του CleanMag. Οπως σας είπα, ευτυχώς πλέον έχει αναπτυχθεί δυναμική διεθνώς. Συμμετέχουμε στο πρόγραμμα ΜED για την Απορρύπανση Μεσογείου. Είμαστε εταίροι με Ισπανούς, Ιταλούς, Γάλλους.
- Γιατί δεν έχει υιοθετηθεί διεθνώς; Πιο είναι το πρόβλημα;
Η παραγωγή του υλικού. Αυτή τη στιγμή παράγουμε 2 τόνους ημερησίως, αλλά με χειρονακτική παραγωγή. Χρειάζεται να περάσουμε στη βιομηχανική παραγωγή ώστε να φθάσουμε τους 10 τόνους ημερησίως. Και αυτό πια, απαιτεί σοβαρή επένδυση.
- Σε πόσο καιρό καθαρίζει το CleanMag μια κηλίδα;
Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αλλά, προκειμένου να σας δώσω μια ένδειξη: Οταν πέσει το υλικό στη θάλασσα δεσμεύει το πετρέλαιο ΑΜΕΣΑ. Κατά 30% πιο γρήγορα απ' όποια άλλη τεχνολογία υπάρχει μέχρι σήμερα. Και μάλιστα, προστατεύοντας τις ακτές, την υδρόβια ζωή. Είναι δε ανακυκλώσιμο: είτε με εκχύλιση του πετρελαίου (μετά την οποία δύναται η επαναχρησιμοποίηση του υλικού), είτε με συμπίεση (από την οποία οι δεσμευμένες ποσότητες πετρελαίου οδεύουν προς διύληση και το παραμένον στερεό υλικό - το cleanmag- μπορεί να αξιοποιηθεί στην οδοποιία), είτε με αποτέφρωση (πάνω από 800 Κελσίου, άρα δεν παράγονται διοξίνες αλλά ούτε και φθοράνθρακες που καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος, μια και το υλικό δεν εμπεριέχει αλογόνα).
- Πόσο κοστίζει;
Η εφαρμογή της τεχνολογίας οδηγεί σε βελτίωση της απορρύπανσης κατά τουλάχιστον 30-40%, ενώ για μικρές ρυπάνσεις (μέχρι 100 τόνους) ο καθαρισμός φθάνει μέχρι το 100%. Υπάρχει ελάττωση κόστους καθαρισμού που φθάνει έως και το 30%, αλλά συγχρόνως -και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό- επειδή προστατεύει τις ακτές και τις ιχθυοκαλλιέργειες (δηλαδή τις παράκτιες οικονομικές δραστηριότητες -οι λεγόμενες «παράπλευρες απώλειες» το κόστος των οποίων συχνά είναι μεγαλύτερο ακόμα και από τον αυτό καθ' αυτό καθαρισμό της πετρελαιοικηλίδας), γίνεται κατανοητό ότι το συνολικό κόστος της ζημιάς ελαχιστοποιείται.
Για παράδειγμα, στο ατύχημα του Πρεστίζ το 2002, όπου διέρρευσαν περίπου 40.000 τόνοι πετρελαίου, η ποσότητα που συνολικά περισυλλέχθηκε (με τις τότε τεχνολογίες και λόγω καιρικών συνθηκών), δεν ξεπερνούσε το 15% της «ζημιάς». Το υπόλοιπο διασκορπίστηκε είτε από μόνο του, είτε με τη βοήθεια χημικών. Με συνέπεια, φυσικά, να ρυπανθούν οι ακτές Ισπανίας και Γαλλίας.
Συνυπολογίζοντας όλα αυτά, η συνολική ζημιά έφθασε τα 12 δις. ευρώ. Γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι αν χρησιμοποιείτο το CleanMag, που είναι σχεδόν παντός καιρού, αφενός θα αυξανόταν το ποσοστό απόδοσης κατά 10% και από την άλλη, θα ελαχιστοποιούνταν οι παράπλευρες απώλειες. Συνολικά, θα είχαμε ζημιά μικρότερου μεγέθους κατά τουλάχιστον 20%. Δηλαδή, περίπου 2.400.000.000 ευρώ.
- Γιατί αργήσαμε τόσο να το ανακαλύψουμε, εμείς οι πολιτισμοί που μολύνουμε τις θάλασσες;
Αφενός διότι κάθε καινούργια προσπάθεια κρύβει χρονοβόρο διαδικασία, μέχρι να φθάσει στο σημείο ωρίμανσης και αδειοδότησης. Πιθανολογούμε, πάντως, ότι ίσως πίσω από την καθυστέρηση να κρύβονται «χημικά».. Εννοώ τη συνηθέστερη των μεθόδων, την ευρεία χρήση χημικών διασκορπιστικών. Αυτή η τεχνολογία, η παρασκευή αυτών των «όχι αθώων υλικών», αποτελεί από μόνη της μια τεράστια βιομηχανία...
Στον Κόλπο του Μεξικού, για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκαν περισσότεροι από 600.000 τόνους προσροφητικών - στεραιοποιητών υλικών ή χημικών διασκορπιστικών. Νομίζω πως αυτό δίνει το μέγεθος του προβλήματος και των σχετιζόμενων συμφερόντων...
- Ενισχύσατε τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κηλίδας στον Κόλπο του Μεξικό;
Ασφαλώς! Προσκληθήκαμε από τοπική εταιρεία, κάναμε τις σχετικές επιδείξεις, είχαμε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Εκδόθηκε άμεσα η άδεια χρήσης από το EPA των ΗΠΑ. Ομως, μας ζητήθηκε τόσο μεγάλη ποσότητα, που δυστυχώς, δεν είχαμε τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε... Προκειμένου να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες της συγκεκριμένης μόλυνσης απαιτείτο μια επένδυση της τάξης των 10 εκ. δολαρίων και φυσικά, τη συνεργασία αρκετών εταιρειών...
- Ποιες είναι οι προοπτικές αξιοποίησης του CleanMag διεθνώς;
Πάρα πολύ θετικές. Διότι απευθύνεται σε διεθνές επίπεδο. Εχουμε ενδιαφέρον για χρήση ή αντιπροσώπευση από Βραζιλία, Διώρυγα Παναμά, Ινδονησία, Παναμά, Νιγηρία, Αμπου Ντάμπι.
- Πότε ανεμένετε να υπάρξουν εμπορικές συμφωνίες;
Ευελπιστώ σε μερικούς μήνες... Hδη υπογράφτηκε η σύμβαση για την αποκλειστική αντιπροσώπευση του CleanMag με εταιρεία περιβαλλοντικών έργων της Iνδονησίας. Η ίδια εταιρεία, στην οποία έχει ανατεθεί η επίβλεψη και ο καθαρισμός των στενών της Mαλαισίας (απ' όπου διέρχονται πολλά δεξαμενόπλοια), συζητά ακόμα και τη δημιουργία εργοστασίου CleanMag. Aντίστοιχο ενδιαφέρον υπάρχει και από εταιρεία της Xιλής. Αλλά και από Κύπρο. H Aρχή Παραγωγής Hλεκτρισμού του νησιού έχει παραγγείλει ποσότητα CleanMag για να τη χρησιμοποιήσει πειραματικά στον καθαρισμό δεξαμενών πετρελαίου.
+ Η ομάδα του Cleanmag έχει προχωρήσει στην έρευνα και παραγωγή και άλλων προϊόντων, μη μαγνητικών, με ακόμα μεγαλύτερη δυνατότητα απορρόφησης (15 - 22 φορές). Πρόκειται για φίλτρα βιομηχανικών λυμάτων, για την κατακράτηση του κατσίγαρου (απόβλητα) από τα ελαιοτριβεία, αλλά και για oil spill kit, τα οποία θα πρέπει να διαθέτουν όλα τα σκάφη.
