Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με βάση τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αποφασίστηκε το 2014 και ισχύει για την περίοδο 2015-2020, οι συνολικές ενισχύσεις που θα πληρωθούν στους έλληνες αγρότες για το 2015 ανέρχονται σε 1,9 δις ευρώ. Από το ποσό αυτό, το 1,2 δις ευρώ προορίζονται για τη βασική ενίσχυση (συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων από το εθνικό απόθεμα), τα 570 εκ. ευρώ για το πρασίνισμα, τα 38 εκ. ευρώ για τους νέους σε ηλικία αγρότες (έως 40 ετών) και τα 141,6 εκ. ευρώ για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις. 

Επισημαίνεται ότι η βασική ενίσχυση αντιστοιχεί περίπου στο 55% των εθνικών ανωτάτων ορίων. Το υπόλοιπο 30% αντιστοιχεί στις ενισχύσεις για το «πρασίνισμα», το 2% στις ενισχύσεις για τους νέους  αγρότες και περίπου το 8% στις συνδεδεμένες ενισχύσεις, ενώ το 5% του εθνικού φακέλου του Πυλώνα Ι μεταφέρθηκε στον Πυλώνα ΙΙ. Σημειώνεται επίσης, ότι η Ελλάδα το 2014 αποφάσισε την εφαρμογή του καθεστώτος της βασικής ενίσχυσης σε περιφερειακό επίπεδο, κατηγοριοποιώντας τις δηλωθείσες εκτάσεις το 2015 στις παρακάτω  3 περιφέρειες: Περιφέρεια ΠΕ1 που περιλαμβάνει τις εκτάσεις βοσκότοπων, Περιφέρεια ΠΕ2 που περιλαμβάνει τις αρόσιμες εκτάσεις και Περιφέρεια ΠΕ3 που περιλαμβάνει τις εκτάσεις δενδρώνων και αμπελώνων από τις μόνιμες καλλιέργειες. Ως έτος αναφοράς για την κατάταξη των εκτάσεων, που δηλώνουν οι γεωργοί το 2015 σε περιφέρειες, λαμβάνεται υπόψη το έτος ενίσχυσης 2013.

Το γεγονός ότι τόσο η μοναδιαία αξία δικαιώματος των γεωργών όσο και η συνολική αξία του, που προέκυψε ανά περιφέρεια είναι διαφοροποιημένη σε σχέση με την προηγούμενη ΚΑΠ, οφείλεται: 
-Στην κατανομή του  εθνικού φάκελου στις 3 περιφέρειες, δίνοντας στους βοσκότοπους το 25%, στις αρόσιμες εκτάσεις το 47% και στις εκτάσεις δενδρώνων και αμπελώνων το 28%. 
-Στην κατανομή δικαιωμάτων για το σύνολο των επιλέξιμων εκτάσεων που δηλώθηκαν από τους παραγωγούς για το έτος 2015 και προσδιορίστηκαν μετά από τους προβλεπόμενους ελέγχους.
-Στο ότι το ποσό της βασικής ενίσχυσης αποτελεί περίπου το 60% της ενιαίας ενίσχυσης, επομένως και στον υπολογισμό της αξίας των δικαιωμάτων λαμβάνεται υπόψη ως ποσό μόνο το 55% του συνολικού εθνικού φακέλου.
-Στην σταδιακή μείωση της κοινοτικής χρηματοδότησης στο καθεστώς βασικής ενίσχυσης κατά 7% την περίοδο 2015-2019. 

Η 1η δόση εκκαθάρισης της βασικής ενίσχυσης, που έγινε από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στις 7/12/2015, ανήλθε σε 1 δις ευρώ περίπου και αφορά στο 90% περίπου της βασικής ενίσχυσης. Η 2η δόση της εκκαθάρισης της βασικής ενίσχυσης θα καταβληθεί, αφού εκδοθούν τα οριστικά δικαιώματα βασικής ενίσχυσης.

1 – Υπάρχουν παραγωγοί που υπέβαλλαν ενιαία αίτηση ενίσχυσης, αλλά δεν τους κατανεμήθηκαν Δικαιώματα Βασικής Ενίσχυσης;
Ενιαία αίτηση ενίσχυσης  υπέβαλλαν συνολικά  718.000 παραγωγοί.

Από αυτούς που υπέβαλαν αίτηση ενιαίας ενίσχυσης, για το 94,2%, δηλαδή για 676.000 παραγωγούς εκδόθηκαν προσωρινά Δικαιώματα Βασικής Ενίσχυσης (ΔΒΕ).

Το υπόλοιπο ποσοστό (5,8%) αφορά αιτήσεις παραγωγών οι οποίοι:
-κρίθηκαν ως μη ενεργοί γεωργοί (0,8%) ή
-δήλωσαν συνολικές εκτάσεις μικρότερες των 4 στρεμμάτων (2,9%) ή
-κρίθηκαν, για διάφορες αιτίες, μη δικαιούχοι ΔΒΕ με βάση το νέο κανονιστικό πλαίσιο (2,7%). 

Όσοι παραγωγοί από τους παραπάνω κρίθηκαν μη δικαιούχοι με βάση το κριτήριο του ενεργού γεωργού ή λόγω μη ταυτοποίησης των στοιχείων τους θα έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτημα αναθεώρησης εφόσον το επιθυμούν.

2 – Υπάρχουν παραγωγοί για τους οποίους εκδόθηκαν Δικαιώματα Βασικής Ενίσχυσης, αλλά δεν πιστώθηκε στους λογαριασμούς τους η 1η δόση της εκκαθάρισης  Βασικής Ενίσχυσης;
Από το σύνολο των 676.000 παραγωγών, για τους οποίους εκδόθηκαν προσωρινά Δικαιώματα Βασικής Ενίσχυσης, πιστώθηκε στους λογαριασμούς των 564.000 παραγωγών το 90% της εκκαθάρισης της βασικής ενίσχυσης. 

Από τους υπόλοιπους 112.000 παραγωγούς που δεν έλαβαν την 1η δόση της Βασικής Ενίσχυσης:
-Στη μεγάλη πλειοψηφία (περίπου 90.000 παραγωγοί) προκύπτει βασική ενίσχυση μικρότερη των 250 ευρώ και συνεπώς, σύμφωνα με την εθνική επιλογή, δε δικαιούνται να τους καταβληθεί. Όμως, οι παραγωγοί αυτοί, εάν είτε με την καταβολή του «πρασινίσματος» είτε και με την χορήγηση των συνδεδεμένων ενισχύσεων, συμπληρώσουν τα 250 ευρώ ως δικαιούμενη ενίσχυση, θα εισπράξουν στο ακέραιο τα χρήματά τους. Εάν δε συμπληρώνουν τα 250 ευρώ, τότε, δε θα εισπράξουν ενίσχυση, όπως συνέβαινε μέχρι και πέρυσι, με το προηγούμενο καθεστώς για τους παραγωγούς που δικαιούντο ενίσχυση μέχρι 200 ευρώ.

-Για τους υπόλοιπους περίπου 22.000 παραγωγούς βρίσκεται σε εξέλιξη ο έλεγχος τόσο των αιτημάτων μεταβολών δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης όσο και ο έλεγχος για τον ορισμό του ενεργού γεωργού από το Υπουργείο Οικονομικών. Όσους ενέπιπταν σε αυτές τις κατηγορίες ο ΟΠΕΚΕΠΕ δε μπορούσε να τους συμπεριλάβει στην πληρωμή και θα τους ενημερώσει σχετικά με την ολοκλήρωση των ελέγχων, οπότε θα πάρουν τότε τα χρήματα που δικαιούνται. 

3 - Υπάρχουν παραγωγοί οι οποίοι είδαν στους λογαριασμούς τους λιγότερα χρήματα από εκείνα που είχαν πάρει πέρυσι;
Η φετινή είναι η πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και ο υπολογισμός του πλήθους των δικαιωμάτων και της αξίας κάθε δικαιώματος έγινε από την αρχή, σε εντελώς διαφορετική βάση από ό,τι ίσχυε με την προηγούμενη ΚΑΠ. Συνεπώς, κάθε σύγκριση είναι άτοπη, ωστόσο ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες είναι οι εξής:
-Ο προϋπολογισμός της νέας ΚΑΠ, δηλαδή τα διαθέσιμα κονδύλια για τις ενισχύσεις των παραγωγών, είναι λιγότερα από εκείνα της «παλιάς» ΚΑΠ περίπου κατά 15%. Συνεπώς υπάρχει μια μείωση των ενισχύσεων «από την πηγή».
-Με τη νέα ΚΑΠ, καταργείται το καθεστώς της ενιαίας ενίσχυσης και θεσπίζονται νέα καθεστώτα. Το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινοτικής χρηματοδότησης περίπου το 85% του εθνικού ανωτάτου ορίου χωρίζεται στη Βασική Ενίσχυση (περίπου το 55%) και στην ενίσχυση που συναρτάται με τις φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές, το λεγόμενο «πρασίνισμα», που είναι το υπόλοιπο 30%.  Οι εν λόγω ενισχύσεις αφορούν στο σύνολο των παραγωγών. Επιπλέον υπάρχουν για συγκεκριμένες κατηγορίες αγροτών οι συνδεδεμένες ενισχύσεις και οι ενισχύσεις για τους νέους αγρότες.
-Η 1η δόση που πιστώθηκε στις αρχές Δεκέμβρη στους λογαριασμούς είναι το 90% της εκκαθάρισης της Βασικής Ενίσχυσης, δηλαδή το 90% του 55%. Το υπόλοιπο 10% του 55% θα το εισπράξει μαζί με την καταβολή του «πρασινίσματος» που υπολογίζεται να καταβληθεί στα τέλη του Φεβρουαρίου. Σημειώνεται ότι το «πρασίνισμα», αφορά στο 48% της Βασικής Ενίσχυσης. Μάλιστα, ορισμένες κατηγορίες αγροτών θα πάρουν επιπλέον και τις συνδεδεμένες ενισχύσεις τους ή τις ενισχύσεις για νέους αγρότες.
-Οι διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται ανά περιοχή ή ανά καλλιέργεια σε σχέση με ό,τι εισέπραττε ο παραγωγός με το προηγούμενο καθεστώς, πέραν του μικρότερου προϋπολογισμού της ΚΑΠ που προαναφέρθηκε, οφείλονται σε επιλογές που έγιναν από τη χώρα μας όσον αφορά στον τρόπο εφαρμογής της ΚΑΠ, όπως για παράδειγμα στην επιλογή να χωριστεί η χώρα σε τρεις περιφέρειες (αροτραία, δενδρώδεις, βοσκότοποι) κ.λ.π. Οι επιλογές αυτές έχουν συγκεκριμένες συνέπειες (δυσμενείς για κάποιες καλλιέργειες και κάποιες περιοχές και ευνοϊκές για άλλες) οι οποίες ήταν γνωστές, χωρίς όμως να είναι καταλυτικές. 
-Οι νεοεισερχόμενοι στο επάγγελμα αγρότες εμφανίζονται να εισπράττουν μικρότερα ποσά από τους «παλιούς» αγρότες  που έχουν την ίδια καλλιέργεια στην ίδια περιοχή, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής της νέας ΚΑΠ. Είναι πράγματι μια αδικία που προέρχεται – και αυτή -  από επιλογές που έγιναν σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά στον τρόπο εφαρμογής της ΚΑΠ, επιλογές ωστόσο που η σημερινή κυβέρνηση βρήκε ήδη αποφασισμένες. Στο πλαίσιο του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης το υπουργείο έχει περιλάβει ειδικά μέτρα ενίσχυσης των νέων αγροτών καθώς τους θεωρεί ως την ατμομηχανή που μπορεί να οδηγήσει τον αγροτικό τομέα στην ανάπτυξη.
Η ίδια η αρχιτεκτονική της νέας ΚΑΠ σε εθνικό επίπεδο (η χώρα μας «έστησε» δυστυχώς ένα από τα πλέον περίπλοκα συστήματα εφαρμογής της νέας ΚΑΠ) δημιουργεί γραφειοκρατία και καθυστερήσεις.  Παρόλα αυτά, καταβλήθηκε έγκαιρα η 1η δόση της εκκαθάρισης Βασικής Ενίσχυσης μέσα στις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου, τη στιγμή που οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν ακόμα πληρώσει τις ενισχύσεις. Το κυριότερο όμως είναι ότι τηρούνται όλες οι νόμιμες διαδικασίες, με βάση τον κοινοτικό κανονισμό, ώστε να αποφευχθούν νέα πρόστιμα και καταλογισμοί που έχουν εξελιχθεί σε «κατάρα» για τον αγροτικό τομέα. Η μείωση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ κατά 15% ωχριά σε σχέση με τις απώλειες που δημιούργησε κατά τις παλαιότερες χρήσεις η επιβολή προστίμων και καταλογισμών από την Ε.Ε., απώλειες που εντέλει τις επιβαρύνεται ο Έλληνας αγρότης και ο Έλληνας φορολογούμενος.

Κάποια ενδεικτικά Παραδείγματα Υπολογισμού Πληρωμών Παραγωγών
Α) ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ  ΜΕ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.000 ΕΥΡΩ
Πληρώθηκε την 1η δόση εκκαθάρισης βασικής ενίσχυσης 900 ευρώ.
Στη 2η δόση εκκαθάρισης θα πάρει 100 ευρώ ως υπόλοιπο από την 1η δόση + περίπου 480 ευρώ από το πρασίνισμα

Β) ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΜΕ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.000 ΕΥΡΩ ΠΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥΤΑΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ
Πληρώθηκε την 1η δόση εκκαθάρισης βασικής ενίσχυσης 900 ευρώ.
Στη 2η δόση εκκαθάρισης θα πάρει 100 ευρώ ως υπόλοιπο από την 1η δόση + περίπου 480 ευρώ από το πρασίνισμα + ποσό που θα αντιστοιχεί στη συνδεδεμένη ενίσχυση

Γ) ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΜΕ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.000 ΕΥΡΩ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΝΕΟΣ ΑΓΡΟΤΗΣ
Πληρώθηκε την 1η δόση εκκαθάρισης βασικής ενίσχυσης 900 ευρώ.
Στη 2η δόση εκκαθάρισης θα πάρει 100 ευρώ ως υπόλοιπο από την 1η δόση + περίπου 480 ευρώ από το πρασίνισμα + 250 ευρώ την ενίσχυση των νέων γεωργών.