Νέοι κανόνες με στόχο τη δραστική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υπέγραψαν στις 14/12 νέα οδηγία για τα Εθνικά Ανώτατα Όρια Εκπομπών (οδηγία ΕΑΟΕ), με βάση πρόταση της Επιτροπής με την οποία θεσπίζονται αυστηρότερα όρια για τους πέντε κυριότερους ρύπους στην Ευρώπη. Η οδηγία θα αρχίσει να ισχύει από την 31η Δεκεμβρίου 2016.

Αφού τεθεί πλήρως σε εφαρμογή, η οδηγία αναμένεται να μειώσει, έως το 2030, σχεδόν κατά 50% τις αρνητικές επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία, όπως οι ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος και ο πρόωρος θάνατος. Παρότι οι –εξαιρετικά επιβλαβείς– ατμοσφαιρικοί ρύποι είναι αόρατοι, οι πολίτες ενημερώνονται και ανησυχούν ολοένα και περισσότερο για την ποιότητα του αέρα που αναπνέουν· έτσι, η επίτευξη συμφωνίας για τη θέσπιση αυστηρότερων ορίων με την οδηγία ΕΑΟΕ είναι πολύ σημαντική. Η αυστηροποίηση των ορίων θα έχει επίσης σημαντικά οφέλη για την ποιότητα του γλυκού νερού, του εδάφους και πολλών οικοσυστημάτων και θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων των επιβλαβών σωματιδίων που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, όπως η αιθάλη. Η οδηγία αυτή αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του γενικότερου προγράμματος της Επιτροπής «Καθαρός αέρας για την Ευρώπη».

Ο κ. Καρμένου Βέλα, Επίτροπος αρμόδιος για το περιβάλλον, τη θαλάσσια πολιτική και την αλιεία, δήλωσε: «Οι νέοι κανόνες για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα στην Ευρώπη αποτελούν σημαντικό ορόσημο στον αγώνα κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αυτού του αόρατου "φονιά". Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί πάνω από 450.000 θανάτους στην Ευρώπη κάθε χρόνο, αριθμό υπερδεκαπλάσιο των θανάτων από τροχαία. Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει τώρα να προχωρήσουν στην εφαρμογή των νέων κανόνων, ώστε οι πολίτες να ωφεληθούν από τη βελτίωση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα. Θα συνεργαστούμε με τα κράτη μέλη για να τα υποστηρίξουμε σε αυτήν την προσπάθεια βελτίωσης της υγείας των ευρωπαίων.»

Εφαρμογή των νέων κανόνων στην πράξη

Ο ρόλος των κρατών μελών στον συντονισμό και στην εφαρμογή της οδηγίας σε εθνικό επίπεδο είναι πολύ σημαντικός. Τα κράτη μέλη οφείλουν να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο μέχρι τις 30 Ιουνίου 2018 και να εκπονήσουν έως το 2019 εθνικό πρόγραμμα ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπου θα περιγράφονται μέτρα με τα οποία θα διασφαλίζεται ότι οι εκπομπές των πέντε κυριότερων ατμοσφαιρικών ρύπων θα μειωθούν κατά τα συμφωνημένα ποσοστά μέχρι το 2020 και το 2030. Οφείλουν επίσης να συντονίσουν τα σχέδιά τους σε τομείς όπως οι μεταφορές, η γεωργία, η ενέργεια και το κλίμα. Αυτό προϋποθέτει την πραγματοποίηση επενδύσεων, αλλά το κόστος θα αντισταθμιστεί στο πολλαπλάσιο από τα οφέλη χάρη στην εξοικονόμηση δαπανών, ιδίως στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της υγείας στην εργασία. Στην πρόταση της Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, σχετικά με κανονισμό για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης, υπογραμμίζεται η σημασία των συνεργειών ανάμεσα στις πολιτικές για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, το κλίμα και την ενέργεια και στην νέα οδηγία ΕΑΟΕ.

Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της οδηγίας, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία νέου φόρουμ «Καθαρός αέρας» μέχρι το φθινόπωρο του 2017. Το φόρουμ αυτό θα φέρει σε επαφή τους ενδιαφερομένους φορείς για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών. Η Επιτροπή θα διευκολύνει επίσης την πρόσβαση σε χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ.

Τέλος, η οδηγία θα προετοιμάσει το έδαφος για την κύρωση του αναθεωρημένου πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ που συμφωνήθηκε διεθνώς από τα κράτη μέλη το 2012 στο πλαίσιο της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη. Αυτό θα βοηθήσει στη μείωση της ρύπανσης στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, προς όφελος τόσο των ίδιων των χωρών όσο και των πολιτών της ΕΕ που είναι πιο άμεσα εκτεθειμένοι σε διασυνοριακή ρύπανση.

Ιστορικό

Τον Δεκέμβριο του 2013, η Επιτροπή δημοσίευσε το πρόγραμμα «Καθαρός αέρας για την Ευρώπη», με το οποίο επικαιροποιήθηκαν οι στόχοι της πολιτικής που αφορά στον ατμοσφαιρικό αέρα για το 2020 και το 2030. Το πρόγραμμα περιλάμβανε μια πρόταση σχετικά με τις μονάδες καύσης μετρίου μεγέθους (οδηγία 2015/2193), την πρόταση νέας οδηγίας για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (ΕΑΟΕ) και μια πρόταση για την επικύρωση του πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ που τροποποιήθηκε πρόσφατα.

Η οδηγία ΕΑΟΕ ορίζει μέγιστα ανώτατα όρια εκπομπών για κάθε χώρα, για τους πέντε βασικούς ρύπους: τα λεπτά σωματίδια (PM2,5), το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου, την αμμωνία και τις πτητικές οργανικές ενώσεις εκτός του μεθανίου.

Οι δεσμεύσεις μείωσης για το 2020 είναι ταυτόσημες με εκείνες που είχαν ήδη συμφωνήσει τα κράτη μέλη σε διεθνές επίπεδο κατά την αναθεώρηση του πρωτοκόλλου του Γκέτεμποργκ το 2012. Οι δεσμεύσεις για το 2030 επιβάλλουν πολύ σημαντικότερες μειώσεις. Αυτό θα βοηθήσει στην ελάττωση της διασυνοριακής ρύπανσης και των συγκεντρώσεων υποβάθρου σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι βιομηχανικοί κλάδοι και ορισμένες από τις ουσίες που σχετίζονται με την πολιτική για τον ατμοσφαιρικό αέρα έχουν μεγάλη σημασία και για τις πολιτικές για το κλίμα και την ενέργεια. Καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλιστεί στενός συντονισμός μεταξύ των προτάσεων που αφορούν τόσο στην ποιότητα του αέρα όσο και στην υλοποίηση των στόχων της Ένωσης για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) και για την ενέργεια.

Όλοι οι κλάδοι θα πρέπει να συμβάλουν στην αποτελεσματική εφαρμογή της πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων και των κλάδων που είχαν σημειώσει μικρότερες μειώσεις στο παρελθόν, όπως η γεωργία. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη για να εξασφαλίσει την επίτευξη των οφελών για την υγεία και το περιβάλλον.