H οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ

Τα μαθήματα που πήραμε από την πρόσφατη οικονομική και χρηματοοικονομική κρίση και την κρίση του δημόσιου χρέους οδήγησαν σε διαδοχικές μεταρρυθμίσεις των κανόνων της ΕΕ, με τη θέσπιση, μεταξύ άλλων, νέων συστημάτων εποπτείας των δημοσιονομικών και οικονομικών πολιτικών και ενός νέου δημοσιονομικού χρονοδιαγράμματος για τη ζώνη του ευρώ.

Οι νέοι κανόνες (που εισάγονται μέσω του "εξάπτυχου", του "δίπτυχου" και της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση) βασίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, του χρονοδιαγράμματος χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Αυτό το ολοκληρωμένο σύστημα εξασφαλίζει σαφέστερους κανόνες, καλύτερο συντονισμό των εθνικών πολιτικών σε όλη τη διάρκεια του έτους, τακτική παρακολούθηση και ταχύτερες κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων. Το σύστημα αυτό βοηθά τα κράτη μέλη να εκπληρώνουν τις δημοσιονομικές και μεταρρυθμιστικές τους δεσμεύσεις, καθιστώντας παράλληλα την Οικονομική και Νομισματική Ένωση πιο ισχυρή στο σύνολό της.

Παρακάτω παρατίθενται τα βασικά στοιχεία του νέου συστήματος.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ: ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Πριν από την κρίση, ο σχεδιασμός της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής στην ΕΕ γινόταν με διάφορες διαδικασίες. Δεν υπήρχε συνολική εικόνα των προσπαθειών που καταβάλλονταν σε εθνικό επίπεδο και τα κράτη μέλη δεν είχαν καμία ευκαιρία να συζητήσουν σχετικά με τη συλλογική στρατηγική για την οικονομία της ΕΕ.

Συντονισμός και καθοδήγηση

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, που καθιερώθηκε το 2010, εξασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη συζητούν τα δημοσιονομικά και οικονομικά τους σχέδια με τους εταίρους τους στην ΕΕ σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές στη διάρκεια του έτους. Αυτό τους επιτρέπει τον αμοιβαίο σχολιασμό των σχεδίων και δίνει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να παρέχει σε εύθετο χρόνο κατευθυντήριες γραμμές σε θέματα πολιτικής, προτού παρθούν αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο. Η Επιτροπή ελέγχει επίσης εάν τα κράτη μέλη εργάζονται για την απασχόληση, την εκπαίδευση, την καινοτομία, το κλίμα και τους στόχους για τη μείωση της φτώχειας με την μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ, Ευρώπη 2020.

Σαφές χρονοδιάγραμμα

Ο κύκλος ξεκινά τον Νοέμβριο κάθε έτους με την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης που καταρτίζει η Επιτροπή (γενικές οικονομικές προτεραιότητες της ΕΕ), η οποία παρέχει στα κράτη μέλη κατευθυντήριες γραμμές σε θέματα πολιτικής.

Ειδικές ανά χώρα συστάσεις που δημοσιεύονται την άνοιξη παρέχουν στα κράτη μέλη εξατομικευμένες συμβουλές όσον αφορά βαθύτερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η ολοκλήρωση των οποίων συχνά απαιτεί περισσότερο από ένα έτος.

Η παρακολούθηση του προϋπολογισμού της ζώνης του ευρώ εντατικοποιείται προς το τέλος του έτους, με τα κράτη μέλη να υποβάλλουν σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων τα οποία έχουν αξιολογηθεί από την Επιτροπή και συζητηθεί από τους υπουργούς Οικονομικών της ζώνης του ευρώ. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τον δημοσιονομικό προσανατολισμό της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της.

Η Επιτροπή παρακολουθεί την εφαρμογή των προτεραιοτήτων και των μεταρρυθμίσεων πολλές φορές το χρόνο, εστιάζοντας στη ζώνη του ευρώ και στα κράτη μέλη με δημοσιονομικά ή οικονομικά προβλήματα.

• Νοέμβριος: Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης (ΕΕΑ) καθορίζει συνολικές οικονομικές προτεραιότητες της ΕΕ για το επόμενο έτος. Η έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης (ΕΜΑ) εξετάζει τα κράτη μέλη για οικονομικές ανισορροπίες. Η Επιτροπή δημοσιεύει τις γνώμες της για τα σχέδια προϋπολογισμού (για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ) και τα προγράμματα οικονομικής εταιρικής σχέσης (για τις χώρες της ζώνης του ευρώ που παρουσιάζουν υπέρμετρο δημοσιονομικό έλλειμμα). Τα σχέδια του προϋπολογισμού αποτελούν επίσης αντικείμενο συζήτησης των υπουργών Οικονομικών της ζώνης του ευρώ.
• Δεκέμβριος: Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ εγκρίνουν τους ετήσιους προϋπολογισμούς λαμβάνοντας υπόψη τις συμβουλές της Επιτροπής και τις γνώμες των υπουργών Οικονομικών.
• Φεβρουάριος/Μάρτιος: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι σχετικοί υπουργοί της ΕΕ (απασχόλησης, οικονομικών και οικονομίας, καθώς και ανταγωνιστικότητας) που συνέρχονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου συζητούν την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης. Η Επιτροπή δημοσιεύει τις χειμερινές οικονομικές προβλέψεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθετεί οικονομικές προτεραιότητες για την ΕΕ, με βάση την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης. Αυτή περίπου την εποχή η Επιτροπή δημοσιεύει εμπεριστατωμένες αναλύσεις κρατών μελών με δυνητικές ανισορροπίες (εκείνων που προσδιορίζονται στο πλαίσιο της ΕΜΑ).
• Απρίλιος: Τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα οικεία προγράμματα σταθερότητας ή σύγκλισης (μεσοπρόθεσμα σχέδια προϋπολογισμού) και τα εθνικά τους προγράμματα μεταρρυθμίσεων (οικονομικά σχέδια), τα οποία θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με όλες τις προηγούμενες συστάσεις της ΕΕ. Αυτά πρέπει να υποβληθούν κατά προτίμηση έως τις 15 Απριλίου αλλά όχι αργότερα από τις 30 Απριλίου κάθε έτους. Η Eurostat δημοσιεύει επαληθευμένα στοιχεία του προηγούμενου έτους σχετικά με το χρέος και το έλλειμμα, γεγονός που είναι σημαντικό για να ελέγχεται αν τα κράτη μέλη πληρούν τους δημοσιονομικούς τους στόχους.
• Μάιος: Η Επιτροπή προτείνει ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΕΧΣ), προσαρμοσμένες συμβουλές πολιτικής προς τα κράτη μέλη με βάση τις προτεραιότητες που προσδιορίζονται στις ΕΕΑ, καθώς και πληροφορίες για τα σχέδια που παρέλαβε τον Απρίλιο. Τον Μάιο η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης τις εαρινές οικονομικές προβλέψεις της.
• Ιούνιος/Ιούλιος: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσυπογράφει τις ΕΧΣ, και οι υπουργοί της ΕΕ που συνέρχονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου τις συζητούν. Οι υπουργοί οικονομικών της ΕΕ τις εγκρίνουν τελικά τον Ιούλιο.
• Οκτώβριος: Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ υποβάλουν σχέδια προϋπολογισμού για το επόμενο έτος στην Επιτροπή (έως τις 15 Οκτωβρίου). Αν ένα σχέδιο προϋπολογισμού δεν ευθυγραμμίζεται με τους μεσοπρόθεσμους στόχους ενός κράτους μέλους, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει την τροποποίησή του.

ΠΙΟ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ

Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης θεσπίστηκε κατά την ίδια χρονική στιγμή με το ενιαίο νόμισμα για να διασφαλίσει υγιή δημόσια οικονομικά. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο εφαρμοζόταν πριν από την κρίση δεν απέτρεψε την εμφάνιση σοβαρών δημοσιονομικών ανισορροπιών σε ορισμένα κράτη μέλη.

Η πολιτική αυτή έχει αναθεωρηθεί μέσω του εξάπτυχου (το οποίο κατέστη νόμος Δεκέμβριο του 2011) και του δίπτυχου (που τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2013) και ενισχύθηκε από τη Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση (η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013 στις 25 υπογράφουσες χώρες).

Καλύτεροι κανόνες

• Ονομαστικό έλλειμμα και όρια χρέους: Τα όρια του 3 % του ΑΕγχΠ για τα ελλείμματα και του 60 % του ΑΕγχΠ για το χρέος έχουν καθοριστεί στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης και κατοχυρώνονται στη Συνθήκη. Εξακολουθούν να ισχύουν.
• Μεγαλύτερη προσοχή στο χρέος: Οι νέοι κανόνες καθιστούν λειτουργικό το ισχύον όριο του χρέους του 60% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη μπορεί να μπουν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος εάν έχουν συντελεστές χρέους πάνω από το 60% του ΑΕΠ που δεν έχουν περιοριστεί αρκετά (εάν η υπέρβαση άνω του 60% δεν μειώνεται κατά τουλάχιστον 5% ανά έτος κατά μέσο όρο σε διάστημα τριετίας).
• Νέα τιμή αναφοράς για τις δαπάνες: Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι δημόσιες δαπάνες δεν πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από τη μεσοπρόθεσμη δυνητική αύξηση του ΑΕΠ, εκτός αν συνοδεύονται από επαρκή έσοδα.
• Η σημασία που έχει η υποκείμενη δημοσιονομική θέση: Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης επικεντρώνεται περισσότερο στη βελτίωση των δημόσιων οικονομικών σε διαρθρωτικούς όρους, (λαμβανομένων υπόψη των επιπτώσεων που μπορεί να έχουν στο έλλειμμα η κάμψη της οικονομίας ή η λήψη έκτακτων μέτρων). Τα κράτη μέλη ορίζουν τους δικούς τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους, οι οποίοι επικαιροποιούνται τουλάχιστον ανά τριετία, με στόχο τη βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά 0,5% του ΑΕΠ ετησίως. Αυτό παρέχει ένα περιθώριο ασφαλείας έναντι της υπέρβασης του ορίου 3% στο ονομαστικό έλλειμμα, με τα κράτη μέλη, ιδίως εκείνα όπου το χρέος υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ, να καλούνται να πράξουν περισσότερα σε περιόδους ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας και λιγότερα σε περιόδους δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας.
• Δημοσιονομικό σύμφωνο για 25 κράτη μέλη: Σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση (ΣΣΣΔ), από τον Ιανουάριο του 2014 οι μεσοπρόθεσμοι δημοσιονομικοί στόχοι πρέπει να κατοχυρώνονται στο εθνικό δίκαιο και τα διαρθρωτικά ελλείμματα θα πρέπει να ανέρχονται στο 0,5% του ΑΕΠ (ποσοστό που μπορεί να αυξηθεί στο 1% σε περίπτωση που ο δείκτης δημοσίου χρέους είναι πολύ κάτω από το 60%). Αυτό είναι το λεγόμενο δημοσιονομικό σύμφωνο. Η Συνθήκη ορίζει επίσης σε περίπτωση παραβίασης του ορίου για το διαρθρωτικό έλλειμμα, πρέπει να ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί αυτόματης διόρθωσης (ή η πορεία προσαρμογής προς αυτή), γεγονός που υποχρεώνει τα κράτη μέλη να καθορίζουν στο εθνικό δίκαιο με ποιον τρόπο και πότε θα αποκαταστήσουν την παραβίαση στους μελλοντικούς προϋπολογισμούς τους.
• Ευελιξία κατά τη διάρκεια μιας κρίσης: Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης εστιάζει στην υποκείμενη δημοσιονομική θέση μεσοπρόθεσμα και ως εκ τούτου μπορεί να είναι ευέλικτο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Εάν ο ρυθμός ανάπτυξης μειωθεί απροσδόκητα, τα κράτη μέλη με δημοσιονομικά ελλείμματα που υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ μπορούν να έχουν στη διάθεσή τους επιπλέον χρόνο για να τα διορθώσουν, εφόσον έχουν καταβάλει τις αναγκαίες διαρθρωτικές προσπάθειες. Αυτή ήταν η περίπτωση του 2012 για την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα και το 2013 για τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και τη Σλοβενία.

Καλύτερη επιβολή των κανόνων

• Καλύτερη πρόληψη: Τα κράτη μέλη κρίνονται ως προς την ικανότητά τους να πραγματοποιούν τους μεσοπρόθεσμους στόχους τους όσον αφορά τον προϋπολογισμό, όπως αυτοί καθορίζονται στα προγράμματα σταθερότητας/σύγκλισης (τριετή σχέδια προϋπολογισμού, τα μεν για τις χώρες της ζώνης του ευρώ, τα δε για την ΕΕ) τα οποία παρουσιάζονται κάθε Απρίλιο. Δημοσιεύονται και εξετάζονται από την Επιτροπή και το Συμβούλιο και τροφοδοτούν τις ανά χώρα συστάσεις της Επιτροπής κάθε άνοιξη.
• Έγκαιρη προειδοποίηση: Εάν υπάρχει «σημαντική απόκλιση» από τον μεσοπρόθεσμο στόχο ή την πορεία προσαρμογής προς αυτόν, η Επιτροπή απευθύνει προειδοποίηση στο κράτος μέλος, η οποία εγκρίνεται από το Συμβούλιο και μπορεί να δημοσιοποιείται. Η κατάσταση στη συνέχεια παρακολουθείται σε όλη τη διάρκεια του έτους και αν δεν διορθωθεί, η Επιτροπή μπορεί να προτείνει τοκοφόρο κατάθεση ύψους 0,2% του ΑΕΠ (μόνο στη ζώνη του ευρώ), η οποία πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο. Η κατάθεση αυτή μπορεί να επιστραφεί στο κράτος μέλος, αν προβεί στη διόρθωση της απόκλισης.
• Διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ): Αν τα κράτη μέλη παραβιάσουν τα κριτήρια για το έλλειμμα ή για το χρέος, υπάγονται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, κατά την οποία υποβάλλονται σε πρόσθετη παρακολούθηση (συνήθως κάθε τρεις ή έξι μήνες) και τους ορίζεται προθεσμία για τη διόρθωση του ελλείμματος. Η Επιτροπή ελέγχει τη συμμόρφωση σε όλη τη διάρκεια του έτους, με βάση τακτικές οικονομικές προβλέψεις και τα στοιχεία της Eurostat. Η Επιτροπή μπορεί να ζητά περισσότερες πληροφορίες ή να προτείνει να γίνουν περαιτέρω ενέργειες από τα κράτη μέλη που κινδυνεύουν να χάσουν τις προθεσμίες για το έλλειμμά τους.
• Ταχύτερες κυρώσεις: Για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που υπάγονται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, οι οικονομικές κυρώσεις επιβάλλονται νωρίτερα και μπορεί προοδευτικά να αυξηθούν. Η μη μείωση του ελλείμματος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιβολή χρηματικών προστίμων ύψους 0,2% του ΑΕΠ. Τα πρόστιμα μπορούν να ανέλθουν κατ’ ανώτατο όριο στο 0,5% εάν ανιχνευθεί στατιστική απάτη. Οι κυρώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την αναστολή της περιφερειακής χρηματοδότησης της ΕΕ (ακόμα και για χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ). Παράλληλα, στα 25 κράτη μέλη που υπέγραψαν τη ΣΣΣΔ μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο 0,1% του ΑΕΠ για πλημμελή ενσωμάτωση του δημοσιονομικού συμφώνου στο εθνικό δίκαιο.
• Νέο σύστημα ψηφοφορίας: Οι αποφάσεις που αφορούν τις περισσότερες περιπτώσεις επιβολής κυρώσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος λαμβάνονται με αντίστροφη ειδική πλειοψηφία, κάτι που σημαίνει ότι τα πρόστιμα θεωρείται ότι έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο, εκτός αν τα απορρίψουν τα κράτη μέλη με ειδική πλειοψηφία. Αυτό δεν ήταν εφικτό προτού τεθεί σε ισχύ το εξάπτυχο. Επιπλέον, τα 25 κράτη μέλη που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση έχουν συμφωνήσει να αναπαράγουν τον μηχανισμό αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας ακόμη και σε προγενέστερα στάδια της διαδικασίας, π.χ. όταν αποφασίζουν αν θα υποβληθεί ένα κράτος μέλος στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ

Η κρίση έδειξε ότι οι δυσχέρειες σε ένα κράτος μέλος της ζώνης του ευρώ μπορεί να έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε γειτονικές χώρες. Συνεπώς, επιβάλλεται επιπλέον εποπτεία για να περιορίζονται τα προβλήματα προτού καταστούν συστημικά.

Η δέσμη δύο μέτρων, η οποία άρχισε να ισχύει στις 30 Μαΐου 2013, εισήγαγε ένα νέο κύκλο παρακολούθησης για τη ζώνη του ευρώ με την υποβολή σχεδίων των προϋπολογισμών των κρατών μελών κάθε Οκτώβριο (εκτός από εκείνα που υπόκεινται σε προγράμματα μακροοικονομικής προσαρμογής). Στη συνέχεια, η Επιτροπή εκδίδει γνώμη επ’ αυτών.

Έτσι, δίνεται επίσης η δυνατότητα για πιο διεξοδική παρακολούθηση των χωρών της ζώνης του ευρώ σε κατάσταση υπερβολικού ελλείμματος, καθώς και για πιο στενή επιτήρηση όσων αντιμετωπίζουν σοβαρότερες δυσκολίες.

• Τα κράτη μέλη που βρίσκονται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος δεν πρέπει να υποβάλουν μόνον σχέδια προϋπολογισμού, αλλά και προγράμματα οικονομικής εταιρικής σχέσης τα οποία περιλαμβάνουν λεπτομερείς δημοσιονομικές-διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (για παράδειγμα, για τα συνταξιοδοτικά συστήματα, τη φορολογία ή την κρατική υγειονομική περίθαλψη) που θα διορθώσουν τα ελλείμματά τους με βιώσιμο τρόπο.
• Τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές δυσχέρειες ή εντάσσονται σε προγράμματα προληπτικής βοήθειας από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό σταθερότητας υπάγονται σε «ενισχυμένη εποπτεία», που σημαίνει ότι θα δέχονται τακτικές αποστολές επιθεώρησης από την Επιτροπή και θα πρέπει να γνωστοποιούν πρόσθετα στοιχεία, για παράδειγμα σχετικά με τους χρηματοπιστωτικούς τους τομείς.
• Προγράμματα οικονομικής βοήθειας: Τα κράτη μέλη των οποίων οι δυσκολίες μπορούν να έχουν «σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις» στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ μπορούν να κληθούν να συντάξουν πλήρη προγράμματα μακροοικονομικής προσαρμογής. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία με βάση πρόταση της Επιτροπής. Τα εν λόγω προγράμματα συνοδεύονται από τριμηνιαίες αποστολές επανεξέτασης και αυστηρούς όρους με αντάλλαγμα την παροχή οποιασδήποτε οικονομικής βοήθειας.
• Άσκηση εποπτείας μετά το πρόγραμμα: Τα κράτη μέλη θα παραμείνουν σε εποπτεία μετά το πρόγραμμα, εφόσον το 75 % της κάθε οικονομικής βοήθειας που δόθηκε παραμένει ανεξόφλητο.

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ

Με βάση την εμπειρία της κρίσης, το εξάπτυχο εισήγαγε ένα σύστημα παρακολούθησης των ευρύτερων οικονομικών πολιτικών για την ανίχνευση προβλημάτων όπως φούσκες των ακινήτων, τραπεζικές κρίσεις ή μείωση της ανταγωνιστικότητας πολύ νωρίτερα. Αυτό καλείται διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών και περιέχει μια σειρά από διαδοχικές φάσεις:

• Καλύτερη πρόληψη: Όλα τα κράτη μέλη εξακολουθούν να υποβάλλουν εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα – αυτό γίνεται πλέον κάθε χρόνο τον Απρίλιο. Τα προγράμματα αυτά δημοσιεύονται από την Επιτροπή και εξετάζονται για να εξασφαλιστεί ότι οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις ευθυγραμμίζονται με τις προτεραιότητες της ΕΕ για την ανάπτυξη και την απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
• Έγκαιρη προειδοποίηση: Τα κράτη μέλη ελέγχονται για τυχόν ανισορροπίες με βάση έναν πίνακα αποτελεσμάτων που περιλαμβάνει 11 δείκτες, καθώς και επικουρικούς δείκτες και άλλες πληροφορίες, ώστε να υπολογιστούν οι οικονομικές εξελίξεις στην πάροδο του χρόνου. Τον Νοέμβριο κάθε έτους, η Επιτροπή δημοσιεύει τα αποτελέσματα στην έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης . Η έκθεση επισημαίνει τα κράτη μέλη για τα οποία απαιτείται περαιτέρω ανάλυση (εις βάθος επανεξέταση), αλλά δεν συνάγει κάποιο συμπέρασμα.
• Εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις: Η Επιτροπή πραγματοποιεί εμπεριστατωμένη επισκόπηση των εν λόγω κρατών μελών για τα οποία επισημαίνεται στην έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης (ΕΜΕ) ότι πιθανώς διατρέχουν κίνδυνο ανισορροπιών. Η εμπεριστατωμένη επισκόπηση δημοσιεύεται την άνοιξη και επιβεβαιώνει ή απορρίπτει την ύπαρξη ανισορροπιών και κρίνει αν είναι υπερβολικές ή όχι. Τα κράτη μέλη καλούνται να λάβουν υπόψη τα ευρήματα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης στις μεταρρυθμίσεις τους για το επόμενο έτος. Η όποια συνέχεια τροφοδοτεί τις συμβουλές πολιτικής που παρέχει η Επιτροπή σε κάθε κράτος μέλος για τις συστάσεις ανά χώρα στο τέλος του Μαΐου.
• Διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών: Αν η Επιτροπή καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν υπερβολικές ανισορροπίες σε ένα κράτος μέλος, μπορεί να συστήσει να καταρτίσει το κράτος μέλος σχέδιο διορθωτικών ενεργειών, συμπεριλαμβανομένων των προθεσμιών για τη λήψη νέων μέτρων. Η εν λόγω σύσταση εγκρίνεται από το Συμβούλιο. Η Επιτροπή ελέγχει καθ όλη τη διάρκεια του έτους εάν εφαρμόζονται οι πολιτικές στο σχέδιο.
  • Πρόστιμα για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ: Τα πρόστιμα ισχύουν μόνο ως ύστατη λύση και επιβάλλονται για επανειλημμένη αδυναμία ανάληψης δράσης, όχι για τις ίδιες τις ανισορροπίες. Για παράδειγμα, αν η Επιτροπή καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο διορθωτικών ενεργειών δεν είναι ικανοποιητικό, μπορεί να προτείνει στο Συμβούλιο να επιβάλλει πρόστιμο ύψους 0,1% του ΑΕΠ ανά έτος (ζώνη του ευρώ μόνον). Κυρώσεις επιβάλλονται επίσης αν τα κράτη μέλη δεν αναλάβουν δράση με βάση το πρόγραμμα (οι κυρώσεις αρχίζουν με τοκοφόρο κατάθεση ύψους 0,1% του ΑΕΠ, η οποία να μπορεί να μετατραπεί σε πρόστιμο αν διαπιστωθεί επανειλημμένη μη συμμόρφωση). Οι κυρώσεις θεωρείται ότι εγκρίνονται, εκτός εάν ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών τις απορρίψει.

ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί τα τρία τελευταία χρόνια είναι χωρίς προηγούμενο, αλλά η κρίση απέδειξε πόσο έχει αυξηθεί η αλληλεξάρτηση των οικονομιών μας από την ίδρυση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Υπάρχει ιδιαίτερη ανάγκη για τις χώρες της ζώνης του ευρώ να εντείνουν τη συνεργασία τους, προκειμένου να λάβουν πολιτικές αποφάσεις με τις οποίες να λαμβάνεται υπόψη το ευρύτερο συμφέρον των υπολοίπων μελών της ζώνης του ευρώ.

Οι απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλλον καθορίζονται στο σχέδιο στρατηγικής για μια βαθιά και ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση, που δημοσιεύθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2012 . Το σχέδιο στρατηγικής καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αξιοποιήσουμε τις μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί βήμα προς βήμα, κατά τους ερχόμενους μήνες και έτη.

Σε συνέχεια του σχεδίου στρατηγικής, η Επιτροπή έχει αναπτύξει ιδέες σχετικά με το πώς να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν δύσκολες μεταρρυθμίσεις . Οι προτάσεις αυτές θα αναπτυχθούν μετά από συζητήσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.