Αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα («κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα»), οι οποίες καθορίζουν τους κανόνες βάσει των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν κρατικές ενισχύσεις σε επιχειρήσεις για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης των μειονεκτουσών περιοχών στην ΕΕ, εξασφαλίζοντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών. Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές θα τεθούν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2022.

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα αποτελούν την πρώτη δέσμη κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις που αναθεωρούνται μετά την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και την ευρωπαϊκή βιομηχανική και ψηφιακή στρατηγική.

Η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος κ. Μαγκρέιτε Βέστεϊγιερ, αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δήλωσε: «Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα που εγκρίθηκαν σήμερα θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη να στηρίξουν τις λιγότερο ευνοημένες ευρωπαϊκές περιφέρειες για την κάλυψη της υστέρησης και τη μείωση των ανισοτήτων όσον αφορά την οικονομική ευημερία, το εισόδημα και την ανεργία. Αυτοί οι στόχοι συνοχής βρίσκονται στο επίκεντρο της Ένωσής μας. Έχουμε επίσης αυξήσει τις δυνατότητες των κρατών μελών να στηρίζουν περιφέρειες που αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη μετάβαση ή διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως η μείωση του πληθυσμού, έτσι ώστε οι κατευθυντήριες γραμμές να συμβάλλουν πλήρως στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, εξασφαλίζοντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών.»

Οι περιφερειακές ενισχύσεις αποτελούν σημαντικό μέσο που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για την ενίσχυση της περιφερειακής ανάπτυξης. Η Επιτροπή ενέκρινε τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα μετά από αξιολόγηση των ισχυόντων κανόνων, που διενεργήθηκε το 2019, και εκτενή διαβούλευση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με το σχέδιο κειμένου, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των επιχειρηματικών ενώσεων, των ομάδων συμφερόντων, μεμονωμένων εταιρειών και πολιτών.

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα περιλαμβάνουν ορισμένες στοχευμένες προσαρμογές για την απλούστευση και την αποτύπωση της πείρας που αποκτήθηκε από την εφαρμογή των προηγούμενων κανόνων, καθώς και για την αντανάκλαση νέων προτεραιοτήτων πολιτικής που σχετίζονται με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την ευρωπαϊκή βιομηχανική και ψηφιακή στρατηγική. Τα βασικά στοιχεία των αναθεωρημένων κατευθυντήριων γραμμών είναι τα εξής:

• Αύξηση της συνολικής κάλυψης των περιφερειακών ενισχύσεων στο 48 % του πληθυσμού της ΕΕ (προηγουμένως 47 %) και επικαιροποίηση του καταλόγου των ενισχυόμενων περιοχών «α» και των προκαθορισμένων περιοχών «γ» με βάση τις τελευταίες διαθέσιμες στατιστικές της Eurostat σχετικά με το ΑΕΠ (2016-2018) και την ανεργία (2017-2019). Τα κριτήρια καθορισμού των ενισχυόμενων περιοχών, τα οποία έχει αποδειχτεί ότι λειτούργησαν ικανοποιητικά κατά την προηγούμενη περίοδο, έχουν παραμείνει αμετάβλητα. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη θα έχουν αυξημένη ευελιξία στον καθορισμό των λεγόμενων μη προκαθορισμένων περιοχών «γ» στους χάρτες: Εκτός από τα ήδη ισχύοντα κριτήρια, η Επιτροπή εισήγαγε μια απλούστευση που επιτρέπει στα κράτη μέλη να αποδίδουν εύκολα τον χαρακτηρισμό της μη προκαθορισμένης περιοχής «γ» σε περιοχές δίκαιης μετάβασης, οι οποίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις μετάβασης.
• Αυξημένες μέγιστες εντάσεις ενίσχυσης για τη στήριξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της ψηφιακής στρατηγικής, καθιστώντας δυνατή την παροχή πρόσθετων κινήτρων για επενδύσεις στις μειονεκτούσες περιοχές της ΕΕ. Επιπλέον, οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν διάφορες πριμοδοτήσεις της έντασης ενίσχυσης: i) για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές, ii) για τις παραμεθόριες περιοχές, iii) για τις περιοχές δίκαιης μετάβασης στις πλέον μειονεκτικές περιοχές και iv) για τις περιοχές που αντιμετωπίζουν μείωση πληθυσμού. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) διατηρούν επίσης υψηλότερες μέγιστες εντάσεις ενίσχυσης σε σχέση με τις μεγάλες επιχειρήσεις.
• Εγκυρότητα των χαρτών περιφερειακών ενισχύσεων για την περίοδο 2022-2027, με προβλεπόμενη ενδιάμεση επανεξέταση το 2023 με βάση επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία που αντικατοπτρίζουν τις πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις και επιτρέπουν στις περιφέρειες να ανακάμψουν από την κρίση.
• Γενική απλούστευση της δομής των κατευθυντήριων γραμμών, αποσαφήνιση ορισμένων ορισμών και ορολογίας και ορισμένες στοχευμένες αλλαγές υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των βιομηχανικών και ψηφιακών στρατηγικών της ΕΕ. Για παράδειγμα, επικαιροποιήθηκε το τομεακό πεδίο εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών, καθώς και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για να εξισορροπηθούν οι θετικές επιπτώσεις της ενίσχυσης με τις αρνητικές επιπτώσεις της στον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές. Στο πλαίσιο της αξιολόγησης αυτής μπορούν πλέον να λαμβάνονται υπόψη και άλλες θετικές και αρνητικές επιπτώσεις, όπως η ουσιαστική συμβολή στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση ή ορισμένοι συναφείς αρνητικοί εξωτερικοί παράγοντες.

Ταυτόχρονα, στις κατευθυντήριες γραμμές για τις περιφερειακές ενισχύσεις διατηρούνται ισχυρές διασφαλίσεις ώστε να εμποδίζονται τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν δημόσιους πόρους για να προκαλέσουν τη μετεγκατάσταση θέσεων εργασίας από ένα κράτος μέλος της ΕΕ σε άλλο, γεγονός ουσιαστικής σημασίας για τον θεμιτό ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά.

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα θα τεθούν σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2022, παρέχοντας με τον τρόπο αυτό επαρκή χρόνο στα κράτη μέλη για να καταρτίσουν τους οικείους χάρτες περιφερειακών ενισχύσεων. Τα κράτη μέλη μπορούν πλέον να κοινοποιήσουν τους μελλοντικούς χάρτες περιφερειακών ενισχύσεων στην Επιτροπή, οι οποίοι θα αποτελέσουν αντικείμενο μεμονωμένων αποφάσεων.

Ιστορικό

Η Ευρώπη χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από σημαντικές περιφερειακές ανισότητες όσον αφορά την οικονομική ευημερία, το εισόδημα και την ανεργία. Οι περιφερειακές ενισχύσεις αποσκοπούν στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης των μειονεκτουσών περιοχών της Ευρώπης, εξασφαλίζοντας παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών. 

Στις κατευθυντήριες γραμμές για τις περιφερειακές ενισχύσεις, η Επιτροπή καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί ότι οι περιφερειακές ενισχύσεις συμβιβάζονται με την εσωτερική αγορά, καθώς και τα κριτήρια για τον προσδιορισμό των περιοχών που πληρούν τους όρους του άρθρου 107 παράγραφος 3 στοιχεία α) και γ) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (περιοχές «α» και «γ» αντίστοιχα). Στα παραρτήματα των κατευθυντήριων γραμμών προσδιορίζονται οι πλέον μειονεκτούσες περιφέρειες, οι λεγόμενες περιφέρειες «α», στις οποίες περιλαμβάνονται οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και οι περιφέρειες των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι μικρότερο ή ίσο με το 75 % του μέσου όρου της ΕΕ, και οι προκαθορισμένες περιφέρειες «γ», που αντιπροσωπεύουν πρώην περιοχές «α» και αραιοκατοικημένες περιοχές.

Τα κράτη μέλη μπορούν πλέον να καθορίσουν τις αποκαλούμενες μη προκαθορισμένες περιοχές «γ», μέχρι τη μέγιστη προκαθορισμένη κάλυψη «γ» (για την οποία υπάρχουν επίσης αριθμητικά στοιχεία στα παραρτήματα Ι και ΙΙ των κατευθυντήριων γραμμών) και σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια. Τα κράτη μέλη πρέπει να κοινοποιήσουν στην Επιτροπή προς έγκριση την πρότασή τους για τους χάρτες περιφερειακών ενισχύσεων.

Επομένως, οι κατευθυντήριες γραμμές περιέχουν επίσης κανόνες, βάσει των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να καταρτίσουν χάρτες περιφερειακών ενισχύσεων που προσδιορίζουν σε ποιες γεωγραφικές περιοχές μπορούν οι επιχειρήσεις να λαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα (ενισχυόμενες περιοχές) και σε ποιο επίπεδο (ένταση ενίσχυσης).

Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης αναθεώρησης των κανόνων ανταγωνισμού από την Επιτροπή με στόχο τη διασφάλιση της καταλληλότητάς τους για το μεταβαλλόμενο περιβάλλον της αγοράς, δρομολογήθηκε η αξιολόγηση των κατευθυντήριων γραμμών για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα τον Ιανουάριο του 2019. Η αξιολόγηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του «ελέγχου καταλληλότητας» των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις του 2012, με σκοπό την αξιολόγηση του κατά πόσον οι ισχύοντες κανόνες εξακολουθούν να είναι κατάλληλοι για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Η αξιολόγηση βασίστηκε σε εσωτερικές αναλύσεις της Επιτροπής και σε δημόσιες διαβουλεύσεις, καθώς και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε μελέτες εκπονηθείσες από εξωτερικούς συμβούλους ή σε στοχευμένες διαβουλεύσεις με συγκεκριμένα ενδιαφερόμενα μέρη.

Στις 30 Οκτωβρίου 2020, η Επιτροπή δημοσίευσε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, στο οποίο συνοψίζονται τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης. Η αξιολόγηση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, συνολικά, το σύστημα και οι κανόνες ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων είναι κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο σκοπό. Ωστόσο, επιμέρους κανόνες, όπως οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα, χρειάστηκαν κάποια προσαρμογή, μεταξύ άλλων υπό το πρίσμα της πρόσφατης Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των βιομηχανικών και ψηφιακών στρατηγικών της ΕΕ.

Δεδομένου ότι οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τα αποτελέσματα του ελέγχου καταλληλότητας, η Επιτροπή ανακοίνωσε την επίσπευση της αναθεώρησης των σχετικών κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις έως το τέλος του 2021. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα, η ανακοίνωση για τα ΣΕΚΕΕ, το πλαίσιο ΕΑΚ, οι κατευθυντήριες γραμμές για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου, οι κατευθυντήριες γραμμές για το περιβάλλον και την ενέργεια και οι σχετικές διατάξεις του ΓΚΑΚ. Οι υπόλοιποι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που αποτέλεσαν αντικείμενο του ελέγχου καταλληλότητας θα αναθεωρηθούν μεσοπρόθεσμα.