H επόμενη μέρα των εξαγωγών: Το εξαγωγικό μοντέλο της Ελλάδας 2010-2014

Σημαντικές διαφοροποιήσεις στο εξαγωγικό πρότυπο της χώρας, τόσο ως προς τη γεωγραφική στόχευση, όσο και προς τη σύνθεση των εξαγόμενων προϊόντων, προκύπτουν σύμφωνα με ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), επί των στοιχείων εξαγωγών για την περίοδο 2010-2014, κατά την οποία η χώρα βρίσκεται σε Προγράμματα Οικονομικής Προσαρμογής. Όπως τόνισε η Πρόεδρος του ΠΣΕ, κυρία Χριστίνα Σακελλαρίδη σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας «την επαύριο μίας ιστορικής ημέρας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα, καθίσταται σαφές ότι ο μόνος δρόμος για την έξοδο από την κρίση είναι η προώθηση μεταρρυθμίσεων για τον μετασχηματισμό του αναπτυξιακού προτύπου της χώρας, σε συνδυασμό με τη βελτιστοποίηση λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης. Πυρήνας αυτής της προσπάθειας θα πρέπει να είναι η υποστήριξη της εξωστρέφειας, με πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιμων αναπτυξιακών εργαλείων, για την επιτάχυνση εγχώριων και προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Η αρχή πρέπει να γίνει άμεσα με την επικείμενη νέα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, και με τη μορφή διευκολύνσεων προς το εξωτερικό εμπόριο, ακόμη και στο ασφυκτικό περιβάλλον των κεφαλαιακών ελέγχων, στο πλαίσιο αυτόματων εγκρίσεων για εμπορικές συναλλαγές εξωστρεφών επιχειρήσεων με τους πελάτες τους στο εξωτερικό και το εσωτερικό της χώρας (προκαταβολές και εξοφλήσεις πρώτων υλών, συσκευασιών και προϊόντων μεταποίησης, ενέγγυες πιστώσεις, εξόφληση επιταγών, δαπάνες μεταφορών κ.α.). Η κίνηση αυτή, πέραν του ισχυρού συμβολισμού, θα έχει και ουσιαστικό αντίκτυπο στην «παγωμένη» σήμερα, πραγματική οικονομία της χώρας, σε μία ιδιαιτέρως κρίσιμη περίοδο για τη συνολική της ανασυγκρότηση.

Ήδη ο χάρτης των ελληνικών εξαγωγών, όπως διαμορφώνεται μετά από μία 5ετία Προγραμμάτων Προσαρμογής, αναδεικνύει την ανάγκη άμεσης αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των ευρωπαίων εταίρων, που αποτελούν τους μεγαλύτερους αγοραστές των ελληνικών προϊόντων, αλλά και στοχευμένης διεύρυνσης μεριδίων σε δυναμικές αγορές όπως στη Λεκάνη της Μεσογείου, τον Περσικό Κόλπο και τη Β. Αμερική, σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότερη διείσδυση στις αναπτυσσόμενες αγορές της Υποσαχάριας Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής».

Τα στοιχεία της ανάλυσης του ΠΣΕ και του ΚΕΕΜ, δείχνουν ότι το 2014 η συνολική αξία των ελληνικών εξαγωγών ανήλθε στα 26,9 δις ευρώ, έναντι των 20,67 δις ευρώ το 2010, μεταβολή που συνιστά αύξηση σε ποσοστό 30,14%. Ανάλογη εικόνα καταγράφεται και σε επίπεδο όγκου συνολικών εξαγωγών, ο οποίος αυξήθηκε κατά 30,33% το 2014, σε σχέση με το 2010. Αν ωστόσο, εξαιρεθούν από τον υπολογισμό τα πετρελαιοειδή προϊόντα (ήτοι το 37% πλέον των συνολικών εξαγωγών) για την εξεταζόμενη 5ετία προκύπτει αύξηση κατά 7,75% (ή 1,2 δις ευρώ περίπου) σε αξία εξαγωγών και κατά 12,26% σε όγκου εξαγωγών (ή 2,3 εκατ. τόνους).

Η εξέλιξη της συνολικής αξίας των εξαγωγών 2010-2014

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Η εξέλιξη της συνολικής αξίας των εξαγωγών 2010-2014

(εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών)

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα ιστορικά υψηλά σε όρους συνολικής αξίας εξαγωγών εντοπίζονται το 2012 (27,34 δις ευρώ), ενώ στη συνέχεια αν και ακολούθησαν οριακές μεταβολές γύρω από την περιοχή των 27 δις ευρώ κατά τη διετία 2013-2014, υπήρξαν σημαντικές διαφοροποιήσεις και διακυμάνσεις ως προς τη γεωγραφική στόχευση των εξαγωγών, κυρίως λόγω του σκληρού ευρώ.

Καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με τους ρυθμούς αύξησης των συνολικών εξαγωγών (+30,14%) εμφάνισαν την περασμένη 5ετία: οι χώρες της Ευρώπης που δεν ανήκουν στην ΕΕ (+62,74%), οι χώρες της Μέσης Ανατολής & Β. Αφρικής (+58,44%), της Κεντρικής Ασίας & Άπω Ανατολής (+31,31%), καθώς και οι Εφοδιασμοί Πλοίων (+458,5%).

Αντίθετα, πτωτικά κινήθηκαν οι συνολικές εξαγωγές στη Λ. Αμερική (-48,47%), στην Κεντρική και Νότια Αφρική (-12,85%).

Ωστόσο, αν χρησιμοποιηθούν ως βάση οι ρυθμοί αύξησης των εξαγωγών, εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών (+7,75%), προκύπτει σημαντική άνοδος για τις χώρες της Β. Αμερικής (+26,44%), της Λ. Αμερικής (+132,74%), της Κ. & Ν. Αφρικής (+34,05%) και της Ωκεανίας (+36,03%), στην πλειοψηφία τους χάρη στην καλύτερη πορεία τους κατά το έτος 2014.

Η εξέλιξη των μεριδίων επί των συνολικών ελληνικών εξαγωγών, ανά γεωγραφική περιοχή για την περίοδο 2010-2014

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Σημαντικά στοιχεία αναδεικνύονται όμως και από την ανάλυση των αντίστοιχων μεγεθών, με τη χρήση του κριτηρίου ομαδοποίησης των σημαντικότερων οικονομικών ενώσεων χωρών, ως αγορών για τα ελληνικά προϊόντα.

Στην περίπτωση αυτή, καλύτερες επιδόσεις εμφανίζουν ως προς τις συνολικές εξαγωγές οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες του ΟΠΕΚ (+48,4%) και ειδικά οι χώρες του Περσικού Κόλπου (+269,6%) και οι χώρες της Μαύρης Θάλασσας (+62,6%), χάρη κυρίως στην εκρηκτική άνοδο των πετρελαιοειδών.

Αν εξαιρεθούν τα καύσιμα, διαφαίνονται καλύτερες προοπτικές στις χώρες του ΟΟΣΑ (+9,35%), της NAFTA (+26,4%), του Περσικού Κόλπου (+46,7%) και της MERCOSUR (+144,56%), ειδικά λόγω των αυξημένων εξαγωγών κατά το 2014.

Ενδεικτικό είναι πάντως το γεγονός ότι οι χώρες της Ευρωζώνης που αποτελούν βασική αγορά για τα ελληνικά προϊόντα, υπολείπονται σημαντικά των συνολικών επιδόσεων, τόσο σε συνολική αξία εξαγωγών (+8,92% έναντι 30,14% του συνόλου), όσο και στις εξαγωγές εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών (+2,31% έναντι 7,75%). Το αποτέλεσμα ήταν το μερίδιο της Ευρωζώνης στην απορρόφηση των ελληνικών εξαγόμενων προϊόντων να υποχωρήσει από το 37% το 2010, στο 31% το 2014. Αν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή, το μερίδιο των χωρών της ζώνης του Ευρώ, υποχώρησε από το 44% στο 41,7%, μέσα στην εξεταζόμενη 5ετία.

Η εξέλιξη των Μεριδίων στις συνολικές εξαγωγές 2010-2014

ανά Οικονομική Ένωση

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Εξετάζοντας τις εξαγωγές ανά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, παρατηρούμε ότι όλες οι μεγάλες κατηγορίες εμφανίζουν ανοδικές τάσεις των εξαγωγών, με εξαίρεση την οριακή μείωση των αποστολών πρώτων υλών.

Την πιο εντυπωσιακή άνοδο σε επίπεδο 5ετίας παρουσιάζουν αναμφίβολα οι εξαγωγές πετρελαιοειδών, οι οποίες υπερδιπλασιάστηκαν (στα 10,89 δις ευρώ το 2014 από 5,33 δις ευρώ το 2010). Σημαντικές ανόδους καταγράφουν οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων (11,9%, στα 4,59 δις ευρώ το 2014 από 4,11 δις το 2010), βιομηχανικών προϊόντων (7,1%, στα 10,35 δις ευρώ το 2014 από 9,67 δις το 2010), αλλά και των Ειδών & συναλλαγών μη ταξινομημένων (8,5%, στα 0,58 δις ευρώ το 2014 από 0,53 δις ευρώ το 2010).

Η εξέλιξη των εξαγωγών για τις διάφορες μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, διαφοροποίησαν και το μερίδιο κάθε κατηγορίας στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών. Έτσι ενώ το 2010, η κύρια κατηγορία εξαγόμενων προϊόντων ήταν τα βιομηχανικά (46,8% του συνόλου) πλέον μετά τη μείωση του μεριδίου τους στις συνολικές εξαγωγές και την παράλληλη μεγάλη αύξηση των εξαγωγών πετρελαιοειδών, οι δύο αυτές μεγάλες κατηγορίες –βιομηχανικά προϊόντα και καύσιμα- έχουν το ίδιο σχεδόν μερίδιο (38,5%).

Εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης των πετρελαιοειδών έναντι των υπόλοιπων κατηγοριών, μειωμένο εμφανίζεται και το μερίδιο των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων (από 19,9% το 2010 σε 17,1% το 2014), αλλά και αυτό των πρώτων υλών (3,8% από 5%) και των ειδών & συναλλαγών μη ταξινομημένων κατά κατηγορίες (2,1% από 2,6% το 2010).

Η εξέλιξη των συνολικών εξαγωγών 2010-2014

ανά Κύρια Κατηγορία Προϊόντων

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Σε ότι αφορά τις κύριες αγορές ανά κατηγορία προϊόντων, οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων στη συντριπτική τους πλειοψηφία κατευθύνονται στις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου, όπως επιβεβαιώνεται από τα μερίδια των εξαγωγών προς τις χώρες του ΟΟΣΑ (από 66,5% έως 68,8% στην περίοδο 2010-2014) και προς την Ε.Ε. (από 71,7% έως 75,4%). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το μερίδιο προς της χώρες της Οικονομικής Συνεργασίας του Εύξεινου Πόντου (από 16,5% έως 19,3%), λόγω της βαρύτητας της ρωσικής αγοράς για τον κλάδο των φρούτων-λαχανικών.

Η εξέλιξη των Μεριδίων στις συνολικές εξαγωγές 2010-2014

ανά Κύρια Κατηγορία Προϊόντων

Πηγή: ΠΣΕ, ΚΕΕΜ, με στοιχεία από την ΕΛ-ΣΤΑΤ

Οι εξαγωγές καυσίμων εμφανίζουν σημαντικά μερίδια σε αρκετές οικονομικές ενώσεις. Σημαντική είναι η αύξηση του μεριδίου προς τις χώρες του ΟΟΣΑ (36,9% το 2014 από 30.9% το 2010), λόγω των εξαγωγών προς Τουρκία, αλλά και προς τις χώρες της ΟΣΕΠ (30,8% το 2014 από μόλις 16,8% το 2010), με επίκεντρο τη Ρωσία. Σχετική σταθερότητα καταγράφεται προς τις χώρες της Μ. Ανατολής & Β. Αφρικής (23,2% το 2014 από 22,3% το 2010), ενώ σημαντική είναι η μείωση προς την ΕΕ (16,3% το 2014 με σημαντική μείωση από το 23,6% του 2010).

Προς τις αναπτυγμένες χώρες κατευθύνονται κυρίως και οι εξαγωγές ελληνικών βιομηχανικών προϊόντων και συγκεκριμένα προς τις χώρες του ΟΟΣΑ (36,9% το 2014 από 57,1% το 2010), προς τις χώρες της G7 (34% το 2014 από 34,9% το 2010), ενώ ακολουθούν οι χώρες ΟΣΕΠ (21,7% το 2014 από 20,7% το 2010).

Σημαντικές διακυμάνσεις προκύπτουν για τις χαμηλές σε αξία εξαγωγές πρώτων υλών, με μετατόπιση του κέντρου βάρους προς τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Έτσι, μείωση καταγράφεται στο μερίδιο για τις εξαγωγές πρώτων υλών προς τις χώρες του ΟΟΣΑ (49,1% το 2014 από 55,6% το 2010), παρά την αύξηση των εξαγωγών προς τις χώρες της Ε.Ε. (33,7% το 2014 από 30,6% το 2010). Σχετική σταθερότητα εμφανίζεται στα μερίδια των εξαγωγών προς τις χώρες G7 (21,4% το 2014 από 21,3% το 2010), αλλά και προς τις BRICS (17,7% το 2014 από 16,2% το 2010). Αντίθετα, προς τις χώρες της ΟΣΕΠ σημειώνεται σημαντική μείωση (24,4% το 2014 από 31,5% το 2010).

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, οι ελληνικές εξαγωγές κατά τα χρόνια των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής της χώρας, εμφάνισαν αυξητικούς ρυθμούς και σημαντικές επιδόσεις, κυρίως στις περισσότερο αναπτυγμένες οικονομίες του κόσμου.

Μετά την καταγραφή ιστορικών υψηλών αξίας εξαγωγών το 2012, υπήρξε νέα προσαρμογή του εξαγωγικού προτύπου της χώρας, δεδομένων των συνθηκών αποεπένδυσης της οικονομίας, της έλλειψης ρευστότητας και της περιορισμένης εγχώριας ζήτησης, τόσο σε όρους εξαγόμενων προϊόντων, όσο και αγορών-στόχων.

Τα στοιχεία αποδεικνύουν την ύπαρξη ισχυρών διακυμάνσεων ως προς την προσέγγιση νέων αγορών ειδικά σε Τρίτες Χώρες, σε σχέση με την εκάστοτε ισοτιμία του ευρώ, δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί διαχρονικά τη βασική χώρα υποδοχής ελληνικών προϊόντων, αν και οι εξαγωγές προς τις χώρες της Ευρωζώνης υπολείπονται σημαντικά των μέσων ρυθμών αύξησης της περασμένης 5ετίας.

Αξιοσημειώτοι είναι και οι σημαντικά υψηλότεροι ρυθμοί αύξησης του όγκου εξαγωγών (+12,26%), έναντι της αξίας των εξαγωγών (+7,75%), όταν δεν προσμετρώνται τα πετρελαιοειδή, γεγονός που επιβεβαιώνει αφ’ ενός την επίδραση της ισοτιμίας του ευρώ και αφ’ ετέρου την επιθετική τιμολογιακή πολιτική που ακολούθησαν οι Έλληνες εξαγωγές στην εν λόγω 5ετία, προκειμένου να διατηρήσουν ή να διευρύνουν τα μερίδιά τους στην παγκόσμια αγορά.

Παρ’ όλα αυτά, οι χώρες της Μέσης Ανατολής & Β. Αφρικής (ιδιαίτερα στη Λεκάνη της Μεσογείου) αποτελούν σημαντική αγορά για τα ελληνικά προϊόντα, ενώ δυναμική αναπτύσσεται και στις χώρες του Περσικού Κόλπου. Παράλληλα, περιορισμένη παραμένει η διείσδυση των ελληνικών προϊόντων στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, που θεωρείται από πολλούς οικονομολόγους ως η πιο δυναμικά αναπτυσσόμενη αγορά παγκοσμίως σε δημογραφικούς όρους, αλλά και της Λατινικής Αμερικής ή της Ωκεανίας, όπου και καταγράφηκαν αξιοσημείωτες αυξήσεις εξαγωγών το 2014.