Οι πιο σημαντικοί «εχθροί» της φυστικιάς και πώς αντιμετωπίζονται

Το έργο AgroStrat εξασφάλισε μία πολύ σημαντική συλλογή φωτογραφιών εντομολογικών εχθρών της φυστικιάς καθώς και οδηγίες καταπολέμησής τους. 

Η συλλογή ανήκει στην κ. Αθανασία Χατζηπέρη, Γεωπόνο της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Αττικής και Νήσων, η οποία την παραχώρησε στο έργο προς ενημέρωση των παραγωγών και των επιστημόνων.

 Εντομολογικοί Εχθροί

Ιδιόκερος - Τζιτζικάκι (Idiocerous stali,Οικ. Jassidae)

Χαρακτηριστικά-Βιολογικός κύκλος 

Έχουν μήκος λίγων χιλιοστών (3-4), τα φτερά τους σχηματίζουν σκεπή πάνω από την πλάτη τους, είναι πρασινοκίτρινα το καλοκαίρι και κοκκινωπά τον χειμώνα και μοιάζουν στο σχήμα με μικρά τζιτζίκια, τα πίσω πόδια τους είναι ειδικά διαμορφωμένα για να πηδούν. Ξεχειμωνιάζουν ως τέλεια έντομα κάτω από τον φλοιό των δένδρων, κάτω από πεσμένα φύλλα ή ακόμα και σε ρωγμές τοίχων. Όταν τα μάτια της φιστικιάς αρχίσουν να φουσκώνουν κατά το Μάρτιο ανεβαίνουν πάνω στα δένδρα για να τραφούν. Τα έντομα αυτά ζουν 35-50 μέρες, γεννούν αυγά και τα βάζουν μέσα στα φύλλα από τα οποία θα βγουν οι νύμφες που μοιάζουν με τα τέλεια έντομα αλλά είναι μικρότερες, χωρίς φτερά και πιο ανοιχτόχρωμες. Το τζιτζικάκι παραμένει στο στάδιο της νύμφης από 7-21 μέρες και μετά μέσα από την νύμφη ξεπροβάλει το τέλειο έντομο με τα φτερά αφήνοντας κολλημένο στο φύλλο το σταχτί κουφάρι της νύμφης όπως γίνεται και με τα κανονικά τζιτζίκια. Αυτή η καινούργια γενιά εντόμων είναι αυτή που θα βγάλει τον χειμώνα σε προφυλαγμένες θέσεις μέσα στο χωράφι.   

                                                         Φωτ. 1. Τέλειο έντομο και προνύμφη Ιδιόκερου (τζιτζικάκι)

    Φωτ. 2. Προνυμφικό στάδιο από τζιτζικάκι                         Φωτ. 3. Εκδύσεις πάνω σε φύλλο φυστικιάς από τζιτζικάκι               

                                     Φωτ. 4. Ιδιόκερος (τζιτζικάκι) πάνω σε εκπτυσσόμενα μάτια φυστικιάς 

 Ζημιές

Τόσο τα τέλεια όσο και οι νύμφες τρυπούν και ρουφάνε  τον χυμό από όλα τα νεαρά τρυφερά μέρη της φιστικιάς δημιουργώντας προβλήματα άμεσα ξεραίνοντάς τα αλλά κυρίως έμμεσα επειδή εκκρίνουν ζαχαρώδες μελίτωμα που ευνοεί την δημιουργία μούχλας αλλά και επειδή από τις πληγές που κάνουν μπαίνουν διάφορα άλλα παθογόνα που προκαλούν το πολύ σοβαρό πρόβλημα της μελάνωσης των ταξικαρπιών.

                                                Φωτ. 5. Μελιτώματα και καπνιά από τζιτζικάκι σε ταξικαρπία φυστικιάς

Καταπολέμηση

Χημική 

Μόλις δέσει ο καρπός (από 15 Απριλίου) ψεκασμός με κατάλληλα εντομοκτόνα, επανάληψη σε μία εβδομάδα.

Βιολογική

Μείωση της λίπανσης με άζωτο
Τοποθέτηση κίτρινων κολλητικών παγίδων στο χωράφι
Επάλειψη του κορμού με βορδιγάλειο πάστα (διάλυση 450 γρ θειικού χαλκού και 900 γρ άσβεστου ασβέστη σε 7 λίτρα νερό)
Προστασία όλων των αρπακτικών εντόμων που τρέφονται με το τζιτζικάκι και τις νύμφες του (νευρόπτερο, πασχαλίτσες, αράχνες και μυρμήγκια). 

Ψύλλα (Agonescena pistaciae, Οικ. Aphalaridae)

Χαρακτηριστικά-Βιολογικός κύκλος

Η ψύλλα της φιστικιάς έχει δύο εποχιακές μορφές που έχουν σαφείς μορφολογικές και φυσιολογικές διαφορές.  Η χειμερινή μορφή είναι μεγαλύτερη και σκουρότερη, εμφανίζεται αρχές Οκτωβρίου και μεταναστεύει προς τα καταφύγια όπου ξεχειμωνιάζει (ρωγμές κορμού, τοίχων, έδαφος). Δραστηριοποιούνται κατά τα τέλη Απριλίου, ζευγαρώνουν και  γεννούν τα αυγά τους κυρίως στην πάνω επιφάνεια των φύλλων, αλλά και στους μίσχους και νεαρούς βλαστούς από όπου θα βγεί η καλοκαιρινή γενιά που έχει μήκος 2-3 mm και χρώμα ανοιχτοκίτρινο. Το είδος αυτό εξελίσσεται και αναπαράγεται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών και έχει αρκετές γενιές (4-5) το χρόνο. Το τέλειο έντομο αναπτύσσεται καλύτερα σε θερμοκρασία 30ο C ενώ οι νύμφες στους 25-32,5ο C.

Φωτ. 6. Προνυμφικά στάδια ψύλλας Φωτ. 7. Προνυμφικά στάδια ψύλλας φυστικιάς και αυγό με μίσχο (κάτω στο κέντρο)

Φωτ. 8. Διαχειμάζουσα μορφή ψύλλας φυστικιάς σε φύλλο     Φωτ.9. Καλοκαιρινή μορφή ψύλλας φυστικιάς σε καρπό

Ζημιές

Τόσο τα τέλεια όσο και οι νύμφες τρυπούν και ρουφούν τα μάτια και τα τρυφερά μέρη της φιστικιάς παράγοντας τεράστιες ποσότητες κολλώδους μελιτώματος που μετατρέπεται σε άσπρους στερεούς κόκκους αμέσως μετά την έκκριση και ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων. Σε πυκνούς πληθυσμούς εξασθενούν τα δένδρα επηρεάζοντας την τρέχουσα αλλά και την παραγωγή του επόμενου έτους.

Καταπολέμηση

Χημική

Κατά τον Ιούλιο-Αύγουστο ψεκασμός με κατάλληλα εντομοκτόνα. Συνιστάται και η προσθήκη 1% σαπούνι και 0,5% οινόπνευμα για διάλυση του μελιτώματος. Επανάληψη μετά την συγκομιδή.

Βιολογική

Τοποθέτηση κίτρινων κολλητικών παγίδων στο χωράφι (Φωτ. 10).
Επάλειψη του κορμού με βορδιγάλειο πάστα (διάλυση 450 γρ θειικού χαλκού και 900 γρ άσβεστου ασβέστη σε 7 λίτρα νερό)
Προστασία όλων των αρπακτικών εντόμων που τρέφονται με την ψύλλα και τις νύμφες της όπως μικρές σφήκες του είδους Psyllaephagus pistaciae που παρασιτούν τις νύμφες της ψύλλας γεννώντας πάνω τους αυγά, διάφορες πασχαλίτσες, όπως Psyllovora spp., Hyperaspis spp., Synharmonia conglobata.

Φωτ. 10. Σύλληψη ψύλλας φυστικιάς (πορτοκαλί έντομα)     Φωτ. 11. Σύλληψη ψύλλας από ιστό αράχνης

και άλλων εντόμων σε κίτρινη κολλητική παγίδα   

Ευρύτομο (Eurytoma plotnikovi, Οικ. Eurytomidae)

 Χαρακτηριστικά-Βιολογικός κύκλος

Έχουν μήκος 4-5 χιλιοστά, τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα των αρσενικών, με καστανόμαυρο κεφάλι και θώρακα, κοκκινοκίτρινη κοιλιά και κόκκινα μάτια, ενώ τα αρσενικά είναι μαύρα με κιτρινέρυθρα πόδια και μοιάζουν με μικρές σφήκες. Έχουν μία γενιά το χρόνο. Ξεχειμωνιάζουν σαν προνύμφες (σκουλήκια μήκους 6 mm, υπόλευκα, κωνικά, καμπουρωτά) μέσα στους καρπούς που έχουν μείνει στο δένδρο ή έχουν πέσει στο έδαφος. Από τέλη Μαΐου ως τέλη Ιουνίου το σκουλήκι τυλίγεται σε κουκούλι (νύμφωση) και γίνεται τέλειο έντομο το οποίο βγαίνει την ίδια εποχή από τον καρπό ανοίγοντας μια τρύπα στην βάση του. Τα θηλυκά αφού γονιμοποιηθούν  εισάγουν στο εσωτερικό των νεαρών φιστικιών από ένα αυγό κοντά στην κορυφή τους. Από την τρύπα που εισάγεται το αυγό μπαίνουν συχνά και μύκητες που ζημιώνουν την παραγωγή.

 Φωτ. 12. Προνύμφη ευρύτομου

Φωτ. 13. Νύμφη ευρύτομου λίγο πριν την τελειοποίηση και έξοδο του ακμαίο σε περσινό καρπό

Ζημιές

Οι ζημιές προκαλούνται κυρίως από τα σκουλήκια που αρχικά τρώνε τα μαλακά ακόμα εσωτερικά τοιχώματα του καρπού και αργότερα τρώει και τον αναπτυσσόμενο σπόρο. Οι ζημιωμένοι καρποί μαυρίζουν και μένουν πάνω στο δένδρο και αφού πέσουν τα φύλλα σε αντίθεση με τους κούφιους και αυτούς που έχουν προσληφθεί και από μύκητες που πέφτουν νωρίτερα. Οι ζημιές μπορεί να φτάσουν και το 95%. 

Φωτ. 14. Ευρύτομο πάνω σε καρπό φυστικιάς εν ώρα ωοτοκίας

Φωτ. 15. Ζημιά σε καρπούς από ευρύτομο

Καταπολέμηση

Βιολογική

Συλλογή και κάψιμο όλων των καρπών που μένουν πάνω στα δένδρα μετά το ρίξιμο το αργότερο μέχρι τον Απρίλιο (μαζί με το τρίψιμο των κοτσανιών)

Χημική

τοποθέτηση προσβεβλημένων καρπών σε κλουβιά με τούλι στο χωράφι. Ψεκασμός των δένδρων 3 μέρες μετά την εμφάνιση των πρώτων εντόμων στα κλουβιά  με κατάλληλα εντομοκτόνα ή μόλις δέσει ο καρπός (από 15 Απριλίου). Επανάληψη του ψεκασμού κάθε βδομάδα για 4 εβδομάδες ή μέχρι να ξυλοποιηθεί το τσόφλι.