Η φιστικιά είναι δίοικο φυλλοβόλο δέντρο του γένους Πιστακία και της οικογένειας των Ανακαρδιοειδών. Η καταγωγή της είναι από το Ιράν και σήμερα καλλιεργείται ευρύτατα από την Ασία μέχρι τις Μεσογειακές χώρες και την Αμερική για τον καρπό της, το φιστίκι.
Κλιματικές συνθήκες και παραγωγή φιστικιών
Οι φιστικιές αναπτύσσονται κυρίως σε περιοχές με ξηρή άνοιξη και ζέστη από τον Απρίλιο (άνθιση) έως τέλη Αυγούστου-αρχές Σεπτεμβρίου (συγκομιδή). Αν ο Απρίλιος είναι κρύος, οι αγονιμοποίητοι καρποί (κούφια) αυξάνονται.Επιπλέον, ο ζεστός Ιούνιος και όλο το καλοκαίρι οι πολλές ώρες με >30 ◦ C αυξάνουν το ποσοστό ανοίγματος του ενδοκαρπίου των φιστικιών (τα κλειστά φιστίκια είναι χαμηλής αξίας).
Παρενιαυτοφορία στη φιστικιά
Η παρενιαυτοφορία είναι πολύ έντονη στη φιστικιά. Την μία χρονιά ένα ώριμο δέντρο μπορεί να έχει 3000 ανθοφόρους οφθαλμούς (που θα δημιουργήσουν ένα σύνθετο βότρυ και μπορούν να ‘δέσουν’ 15-20 φιστίκια ανά βότρυ/οφθαλμό) και την επόμενη χρονιά έχει 200 ανθοφόρους οφθαλμούς (που μπορούν να ‘δέσουν’ 40 φιστίκια ανά οφθαλμό).
Πως όμως παρουσιάζεται η παρενιαυτοφορία στην φιστικιά;
Την άνοιξη οι πολλοί ανθοφόροι οφθαλμοί στα πλάγια της περυσινής βλάστησης ανθίζουν και ‘δένουν’ καρπούς τους οποίους το μέγεθος αναπτύσσεται πολύ γρήγορα , ενώ το σπέρμα δεν έχει αναπτυχθεί καθόλου. Έτσι, τον Ιούνιο οι καρποί έχουν φτάσει το τελικό τους μέγεθος, το σπέρμα είναι ελάχιστο εντός τους και οι νέοι βλαστοί, προέκταση των καρποφορούντων, έχουν αναπτυχθεί πλήρως. Από τα τέλη Ιουνίου και μετά αρχίζει να αναπτύσσεται το σπέρμα, απορροφώντας σημαντικές ποσότητες ανόργανων και οργανικών ουσιών από παντού. Την ίδια εποχή το φυτό συνειδητοποιεί ότι δεν θα μπορέσει να αναπτύξει καρπούς και την επόμενη χρονιά και προκαλεί αποκοπή και πτώση των νεοσχηματισμένων οφθαλμών στα πλάγια της νέας βλάστησης ‘μπροστά’ από τους καρπούς και εκεί όπου τα φύλλα πρέπει να παράγουν για την ανάπτυξη των σπερμάτων. Μερική μόνο επιτυχία έχει επιτευχθεί στη μείωση της παρενιαυτοφορίας μετά από πολλά χρόνια έρευνας.
Δοκιμάστηκαν με μερική επιτυχία :
- το έντονο μηχανικό κλάδεμα στη μια πλευρά του δέντρου τη χρονιά της αναμενόμενης ακαρπίας,
- επανειλημμένοι ψεκασμοί με κυτοκινίνη και ουρία από τα τέλη Ιουνίου και μετά για διατήρηση των οφθαλμών.
Η Ελληνική επιλογή ‘Ποντίκη’ φαίνεται να έχει μερική μόνο παρενιαυτοφορία και είναι μοναδικό γενετικό υλικό παγκόσμια με τέτοιο χαρακτηριστικό.
Λίπανση φιστικιάς
Προφανώς τη χρονιά ακαρπίας η λίπανση είναι ελάχιστη και κύρια Ν. Τη χρονιά καρποφορίας προφανώς χρειάζεται μεγάλη ποσότητα Ν, Ρ, και Κ την άνοιξη, αλλά και το καλοκαίρι, που αναπτύσσεται το σπέρμα. Και στη φιστικιά το Β φαίνεται να είναι χρήσιμο για υψηλή καρπόδεση. Στην άνθιση ψεκασμός με Β και σουκρόζη αύξησε την καρπόδεση και την ανάπτυξη του καρπού. Η θερινή εφαρμογή τους επίσης είναι πιθανά αποτελεσματική στην ανάπτυξη των φιστικιών.
Αντοχή στην αλατότητα
Η φιστικιά είναι πολύ ανθεκτική στην αλατότητα. Η άρδευση με νερό πολύ υψηλής αγωγιμότητας (5,3 dS/m) μετά από 8 χρόνια προκάλεσε μείωση της παραγωγής μόνο κατά 15% σε σχέση με αρδευόμενα δέντρα με πολύ καλής ποιότητας νερό (0,5 dS/m) και δεν αύξησε την εδαφική αγωγιμότητα >9 dS/m λόγω της συσσώρευσης αλάτων στο έδαφος σε περιοχή με <400 mm ετήσιου υετού.
Αφλατοξίνες και ξηροί καρποί (καινοτομία στο κελυφωτό φιστίκι)
Από το 2012, έχει εγκριθεί η εφαρμογή ανταγωνιστικού μύκητα στην Καλιφόρνια για μείωση της μόλυνσης των σπερμάτων του φιστικιού με αφλατοξίνες. Βασικά τις αφλατοξίνες τις παράγουν φυλές του μύκητα Aspergillus flavus. Έως και το 45% των φιστικιών στην Καλιφόρνια είναι μολυσμένα,προφανώς ελέγχεται κάθε παρτίδα και πετιούνται όταν βρεθούν στην Ευρώπη να έχουν >10 ppb συγκέντρωση αφλατοξινών. Έτσι βρέθηκαν ανταγωνιστικές φυλές του ίδιου μύκητα όπου δεν είναι παραγωγοί αφλατοξινών, αναπτύσσονται σε νεκρούς σπόρους σιταριού και το σιτάρι εφαρμόζεται στο έδαφος του χωραφιού με τις φιστικιές. Εκεί με την υγρασία αναπτύσσεται ο ανταγωνιστικός μύκητας, παράγει σπόρια και ουσιαστικά καταλαμβάνει το χώρο εμποδίζοντας την ανάπτυξη του μολυσματικού μύκητα.
Ασθένειες και εχθροί φιστικιάς
Προέχει η Βοτρυοσφαίρια αλλά και άλλες ασθένειες φύλλων και καρπών (και διαχειμάζουν στα πεσμένα φυτικά όργανα). Αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούνται μυκητοκτόνα που περιέχουν δύο δραστικές ουσίες για μείωση της επέκτασης της. Πολλοί εχθροί προσβάλουν τη φιστικιά που μυζούν χυμούς (ψύλλα, κοκκοειδή) ή προσβάλουν τους καρπούς (και διαχειμάζουν εντός των καρπών ή επί των φυτικών οργάνων). Υπάρχουν ελάχιστα φυτοπροστατευτικά προϊόντα διαθέσιμα και έπρεπε η καθαριότητα του φιστικεώνα να είναι πρώτο μέλημα. Πρέπει τα φύλλα, οι βλαστοί και οι καρποί να συλλέγονται από το έδαφος και να καταστρέφονται, να αναμοχλεύεται ελαφρά το έδαφος και κάτω από τα δέντρα (όταν υπάρχει πολύ μόλυσμα), να συγκομίζονται οι καρποί που παρέμειναν επί των δέντρων, ώστε να μειώνεται η προσβολή της επόμενης χρονιάς. Αυτές οι δράσεις πρέπει να γίνονται σε όλους τους γειτονικούς φιστικεώνες και στα όρια αυτών
