Οι βασικές αρχές καλλιέργειας του βαμβακιού

Γράφει ο, Γεωπόνος ΑΠΘ , int. MSc 

Υπεύθυνος Αγροτικής Παιδείας

Λίγη ιστορία

Το βαμβάκι καλλιεργείται από τον άνθρωπο παραπάνω από 7.000 χρόνια.
Στην Ελλάδα ήρθε τον 2ο αιώνα μ.Χ αλλά η ανάπτυξή του άργησε μέχρι τα μέσα του 18ου όπου ξεκινώντας από τη Θεσσαλία επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα.
Σήμερα καλλιεργούνται περισσότερα από 2 εκατομμύρια στρέμματα σε όλη την επικράτεια και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες καλλιέργειες για τη χώρα μας.

Στάδια ανάπτυξης

Το βαμβάκι για να συμπληρώσει τον κύκλο του χρειάζεται μία περίοδο περίπου 6 μηνών, η οποία χωρίζεται σε πέντε στάδια.

Φύτρωμα
Διαρκεί 6-10 ημέρες ως την ανάπτυξη των κοτυληδονων.

Πρώτη ανάπτυξη
Διαρκεί περίπου 45 ημέρες ως την εμφάνιση των χτενιών. 

Προ-άνθηση
Διαρκεί περίπου 25 ημέρες ως την ανάπτυξη των λουλουδιών

Καρποφορία
Διαρκεί περίπου 45 ημέρες και είναι η παραγωγική περίοδος.

Ωρίμανση
Διαρκεί περίπου 45 ημέρες μέχρι την τελική ωρίμανση του καρυδιού.

Καλλιεργητικές τεχνικές

Προετοιμασία εδάφους

Η καλλιέργεια ξεκινάει με τη σωστή κατεργασία του εδάφους όταν αυτό είναι στο ρώγο του, είναι πολύ σημαντικό να μην γίνονται επεμβάσεις όταν είναι  λασπωμένο ή εντελώς ξηρό διότι αυτο αλλοιώνει τη δομή του και έχοντας αρνητικό αντίκρισμα στην παραγωγή. 

Από όλες τις προκαταρκτικές εργασίες πρέπει να αναφέρουμε ότι βασικής σημασίας είναι το χειμωνιάτικο όργωμα
το οποίο επιταχύνει την αποσύνθεση των φυτικών υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας και αφετέρου αποφεύγονται οι πολλές επεμβάσεις την άνοιξη οι οποίες, εκτός του μεγάλου κοστολογίου, έχουν σαν αποτέλεσμα την απώλεια μεγάλων ποσοστών υγρασίας από το επιφανειακό στρώμα και την συμπίεση του εδάφους.

Επίσης πολύ ωφέλιμο είναι το έδαφοσχίσιμο σε βάθος περίπου 60 cm κάθε τέσσερα με πέντε χρόνια.
Σε χρονιές που το φθινόπωρο δεν έχει πολλές βροχές και τα χωράφια είναι στεγνά μετά τη συγκομιδή δεν πρέπει να χάνουμε την ευκαιρία να κάνουμε αυτήν την πολύ σημαντική επέμβαση.

Σπορά
Το πρώιμο, γρήγορο και ομοιόμορφο φύτρωμα πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος κάθε καλλιεργητή.

Η θερμοκρασία παίζει ένα πολύ σοβαρό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία και όπως αναφέρεται σε αρκετές μελέτες η σπορά θα πρέπει να ξεκινάει όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 16 βαθμούς για να πετύχουμε πρώιμη ανάπτυξη των νεαρών φυταρίων και να αποφύγουμε τυχόν ασθένειες.

Η ποσοτητα του σπόρου που απαιτείται είναι περίπου 2 kg και οι αποστάσεις φύτευσης διαμορφώνονται σε 5εκ επάνω στην γραμμή και 95 εκ. ανάμεσα στις γραμμές.
Το βάθος σποράς δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 4 εκ.

Κατά τη διαδικασία της σποράς εφαρμόζεται περίπου και το 50% της απαιτούμενης λίπανσης της καλλιέργειας.
Αύτο έχει ως στόχο την παροχή επάρκειας θρεπτικών στοιχείων στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του νεαρού φυαταρίου.

Μια συνήθης και απαραίτητη πρακτική αφού τα φυτά μεγαλώσουν είναι το μηχανικό σκάλισμα της καλλιέργειας.
Το σκάλισμα προσφέρει επαρκή αερισμό στην ρίζα του φυτού, αποφεύγοντας έτσι ορισμένες ασθένειες, και εξοντώνει τυχόν ζιζάνια που ανταγωνίζονται την καλλιέργεια μας.

Άρδευση
Η άρδευση στον κατάλληλο χρόνο, τις απαιτούμενες ποσότητες και με την ενδεδειγμένη μέθοδο αποτελεί την βάση για την σωστή ανάπτυξη της καλλιέργειας.
Όλοι οι βαμβακοπαραγωγοι γνωρίζουν την διαφορά στην απόδοση ανάμεσα σε μια αρδευόμενη και σε μια ξηρική καλλιέργεια.
Οι αρδευσεις οφείλουν να ξεκινούν στο στάδιο του φυτρώματος και να σταματούν στο στάδιο της ωρίμανσης , υπολογίζοντας πάντα το ύψος των βροχοπτώσεων και τους υπόλοιπους κλιματικούς παράγοντες της περιοχής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1

Πρόωρα ποτίσματα οδηγούν σε ανεπιθύμητη αύξηση της βλαστικής ανάπτυξης και κατά συνέπεια οψίμησης της παραγωγής ενώ η καθυστέρηση τους σηματοδοτεί την ελάφρυνση του φορτίου σε χτένια ή καρύδια.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2

Διαρκές μέλημα των βαμβακοπαραγωγών θα πρέπει να είναι η αειφορική διαχείριση του αρδευτικού νερού.
Στα πλαίσια και του σχεδίου δράσης για τη μείωση της νιτρορύπανσης πρέπει να προσέχουμε έτσι ώστε ή δόση του αρδευτικό νερού να είναι τόση όση μπορεί να συγκρατήσει το έδαφος για να αποτρέπονται η απορροή ή η βαθιά διήθηση που ρυπαίνουν με νιτρικά τα υπόγεια νερά.

Λίπανση

Λαμβάνοντας υπ όψιν το γεγονός ότι το βαμβάκι αποτελεί μονοκαλλιέργεια για πολλούς αγρότες στην Ελλάδα υποθέτουμε ότι το έδαφος σε αυτά τα αγροτεμάχια θα παρουσιάζει έλλειψη σε ορισμένα θρεπτικά στοιχεία και περίσσεια σε κάποια άλλα.
Επίσης λογω της συνεχόμενης εντατικής του κατεργασίας η δομή του θα παρουσιάζει ορισμένες αλλοιώσεις.
Για τους παραπάνω λόγους μια ανάλυση εδάφους κρίνεται απολύτως απαραίτητη για να γίνει οποιαδήποτε κουβέντα γύρω από την λίπανση.
Μετά την ανάλυση ένας έμπειρος γεωπόνος θα βρίσκεται σε θέση να δώσει τις σωστές συμβουλές σχετικά με τον ορθό προγραμματισμό λίπανσης της καλλιέργειας.

Ζιζανιοκτονία

Τα ζιζάνια που απαντώνται συνήθως στα βαμβακοχώραφα είναι : αγριοντοματιά, αγριομελιτζάνα, αγριάδα, βέλιουρας, λάπαθο και κύπερη.
Η καταπολέμησή τους γίνεται με μηχανικά αλλά και χημικά μέσα.
Το ξεβοτάνισμα είναι η γνωστή σε όλους διαδικασία που απαιτεί χρόνο και αυξημένο κόστος λόγω των εργατικών χεριών που απαιτούνται σε μεγάλες καλλιέργειες.
Η χημική καταπολέμηση γίνεται με εγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιαδήποτε στιγμή ανάλογα την καλλιέργεια και τη δραστική ουσία.

Λίγα λόγια για τους εχθρούς

Τετράνυχος

Ακάρεα που εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων.

Η εξάπλωση τους ευνοείται από ξηροθερμικές συνθήκες αλλά και από την ύπαρξη ζιζανίων στο χωράφι.
Συνιστάται η έγκυρη χημική καταπολέμηση του πριν εξαπλωθεί σε ολόκληρη την καλλιέργεια.

Αφίδες

Μικρά πράσινα έντομα που ζουν στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και πολλαπλασιάζονται σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις όταν η θερμοκρασία πέφτει και η ατμόσφαιρα είναι υγρή. Μόλις η θερμοκρασία ανέβει ο πληθυσμός τους συρρικνώνεται.

Τζιτζικάκια

Μικρά μυζητικά έντομα που επιτίθονται στα φύλλα.
Σε μεγάλους πληθυσμούς εξασθενούν τα φυτά και προκαλούν μείωση παραγωγής.
Η αυξημένη λίπανση με άζωτο ευνοεί την ανάπτυξή τους.

Θρίπας

Μικρό έντομο πρόσβαλε όλα τα τρυφερά φυτικά μέρη με αποτέλεσμα την όξυνση της παραγωγής και την εξασθένηση των φυτών.
Αντιμετωπίζεται με τη χρήση ο κοκκόδων εντομοκτόνων εδάφους κατά τη σπορά.

Πράσινο σκουλήκι

Είναι ένας επικίνδυνος εχθρός του βαμβακιού εφόσον η μικρή κάμπια τρώει φύλλα αρχικά και αργότερα χτένια και καρύδια ενώ όταν μεγαλώσει τρώει μόνο καρύδια.
Τα προσβεβλημένα χτένια πέφτουν ενώ στα καρύδια τρώει το εσωτερικό των οποίων τα μικρά πέφτουν ενώ τα μεγαλύτερα προσβάλλονται συνήθως από μύκητες και καταστρέφονται λόγω σήψεων.

Για την αντιμετώπιση του συνίσταται θρυμματισμός και ενσωμάτωση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας με όργωμα.
Επίσης η παρακολούθηση του πληθυσμού από το πρώτο χτένι και η χημική καταπολέμηση του όταν αυτό είναι απαραίτητο.

Ρόδινο σκουλήκι

Έχει 3 - 6 γενιές και διαχειμάζει κυρίως στους σπόρους του βαμβακιού που βρίσκονται στα καρύδια των υπολειμμάτων της καλλιέργειας.
Επιτίθεται κυρίως στα καρύδια στα οποία τρυπώνει αλλοιώνοντας την ποιότητα τους.
Η αντιμετώπιση του είναι παρόμοια με του πράσινου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ!

Χημική καταπολέμηση με μη εκλεκτικό εντομοκτόνο κατά την διάρκεια της άνθισης ή και νωρίτερα θανατώνει όλους τους φυσικούς εχθρούς του πράσινου και του ρόδινου σκουληκιού.

Ασθένειες

Οι ασθένειες του βαμβακιού εξαρτώνται από το κλίμα της περιοχής, τις καλλιεργητικές φροντίδες του παραγωγού αλλά και από την κατάσταση που βρίσκονται τα αγροτεμάχια τα οποία συνορεύουν με τη βαμβακοφυτεία.

Αδρομύκωση

Προσβάλλει ολόκληρο το φυτό και ευνοείται από την υψηλή εδαφική υγρασία και τη χαμηλή θερμοκρασία ατμόσφαιρας.

Μπορεί να διατηρηθεί στο έδαφος για μεγάλο διάστημα.
Αντιμετωπίζεται με καταστροφή των φυτικών υπολειμμάτων της προσβεβλημένης καλλιέργειας και από την πρωίμιση της ανάπτυξης των μικρών φυταρίων.

Βακτηρίωση

Προσβάλλει όλα τα στάδια ανάπτυξης του φυτού και εξαπλώνεται εύκολα με όλους τους πιθανούς τρόπους.
Αντιμετωπίζεται με καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας και βαθύ όργωμα τον χειμώνα.

Προσοχή
Το πότισμα με τεχνητή βροχή εξαπλώνει το πρόβλημα σε όλη την γύρω περιοχή.

Τήξη φυταρίων

Μύκητας που προσβάλει το φυτό κατά το φύτρωμα και ευνοείται από την ύπαρξη περίσσειας υγρασίας στο χωράφι.
Το πρώιμο σκάλισμα μετά τη σπορά λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας του προβλήματος.

Νηματώδεις

Μικροσκοπικό σκουλήκι που προσβάλλει τη ρίζα και βοηθάει την ανάπτυξη των άλλων παθογόνων.
Αντιμετωπίζεται με αμειψισπορά αλλά και χημικά μέσα.

Αποφύλλωση

Η αποφύλλωση κρίνεται υποχρεωτική διότι διευκολύνεται η συγκομιδή και το τελικό προϊόν είναι απαλλαγμένο από χρωματισμούς και ξένες ύλες
Η επέμβαση γίνεται όταν το 60% του συνόλου των καρυδιών έχουν ανοίξει φυσιολογικά.
Αν η επέμβαση γίνει νωρίτερα υπάρχει υποβάθμιση της ποιότητας του προϊόντος.

Επίλογος

Η καλλιέργεια βαμβακιού είναι μια δύσκολη καλλιέργεια που απαιτεί μηχανολογικό εξοπλισμό, εμπειρία, κεφάλαιο και συνεχής παρακολούθηση από τον αγρότη.

Κατά τη χρήση χημικών σκευασμάτων στη διάρκειά της καλλιέργειας θα πρέπει να λαμβάνονται όλες οι απαραίτητες προφυλάξεις και να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες που βρίσκονται στην ετικέτα.

Για ερωτήσεις και απορίες σχετικά με τις oι βασικές αρχές καλλιέργειας του βαμβακιού  στείλτε μήνυμα στο προφίλ Savvas Drinis στο facebook ή στη σελίδα μας Αγροτική παιδεία.