Τα αμπέλια που μετακινήθηκαν

Καθόλου υπερβολικό, αντίθετα πραγματικό και επιστημονικά εξηγήσιμο, είναι αυτό που λένε στα χωριά ότι «τα χωράφια μας μέσα σε μία νύχτα… μετακινήθηκαν»… Όλα είναι φαινόμενα σχετικά με τις καιρικές συνθήκες, αλλά και γενικότερα τις εδαφοκλιματικές συνθήκες, καθώς η γη μετακινείται υπό προϋποθέσεις και ανάλογα με τη φύση των πετρωμάτων και των εδαφών της.

Εντυπωσιακά στοιχεία δίνει στη «Νέα Κρήτη», για τις καταστάσεις που βιώνουμε στην Κρήτη φέτος, ο γεωλόγος-αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Ρεθύμνου κ. Γιάννης Κοϊνάκης, ο οποίος αποκαλύπτει μάλιστα ότι, με βάση τα αποτελέσματα των μετρήσεων και των μελετών του ΙΓΜΕ, στο νησί μας φέτος έχουν πέσει βροχοπτώσεις που ποσοτικά ξεπέρασαν από περιοχή σε περιοχή το μέσο όρο των βροχών των τελευταίων 25, 30 έως και 50 χρόνων!

Τεράστιες ποσότητες νερού, λασπουριά και ξαφνικά… μετατόπιση εδάφους. Γίνεται; Ή μήπως οι αγρότες των Αρχανών και των υπόλοιπων πληγεισών περιοχών υπερβάλλουν λέγοντας ότι «τα αμπέλια μας μετακινήθηκαν»; Ο Γιάννης Κοϊνάκης είπε στην εφημερίδα μας: «Έχουμε περάσει ένα τρίμηνο με πάρα πολλές βροχοπτώσεις και σχεδόν συνεχόμενες. Αυτό είναι επομένως ένα στοιχείο που μας βοηθά να ερμηνεύσουμε αυτά που έχουν γίνει. Ένα άλλο είναι η φύση των πετρωμάτων. Αυτές οι ζημιές δεν έγιναν παντού. Δηλαδή, αν θα πάμε στον Ψηλορείτη, που είναι μόνο ασβεστόλιθοι, δε θα δούμε τέτοια φαινόμενα. Όπου, δηλαδή, είναι βραχώδες μόνο το πέτρωμα. Οπότε ένα άλλο στοιχείο είναι τα είδη των πετρωμάτων. Αυτά τα δύο, κυρίως, δεδομένα ερμηνεύουν και τα φαινόμενα αυτά».

Σύμφωνα με τον ίδιο, εκτός από λιγοστές φορές, οι περισσότερες βροχές έχουν πέσει «με το μαλακό». Άρα δεν είχαμε παρά πολύ λίγες πλημμυρικές καταστάσεις. «Άρα το νερό έμπαινε μες στα πετρώματα. Τώρα, όποια πετρώματα ήταν τέτοια που μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα, ήταν ιδανικές οι συνθήκες», εξηγεί ο αναπληρωτής διευθυντής του ΙΓΜΕ Ρεθύμνου.

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις

Επειδή το καθένα πέτρωμα συμπεριφέρεται διαφορετικά όταν μπει το νερό μέσα του, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για την ίδια συμπεριφορά σε όλες τις περιπτώσεις. Όπως είπε ο κ. Κοϊνάκης, «άλλα πετρώματα διογκώνονται, άλλα ξεπλένονται, άλλα το αφήνουν και περνάει ελεύθερα και πηγαίνει παρακάτω, και έτσι σε κάποιες περιπτώσεις δημιουργήθηκαν κατάλληλες συνθήκες ώστε να έχουμε αυτά τα φαινόμενα»…

Και πρόσθεσε ότι, όταν τα πετρώματα είναι σε μια εύθραυστη ισορροπία, όταν αυτά φορτιστούν με νερό, αρχίζουν να χάνουν την ισορροπία τους.

Μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις που μας ανέφερε ο κ. Κοϊνάκης είναι οι εξής:

– Όταν ένα πέτρωμα είναι πάνω σε ένα άλλο και το από κάτω με το νερό ξεπλυθεί, τότε αρχίζει το από κάτω πέτρωμα να χάνεται, να μετακινείται.

– Όταν κάτω από ένα πέτρωμα είναι οι μάργες ή τα αργυλικά πετρώματα, δηλαδή χώμα που γλιστράει πάρα πολύ – είναι αυτό το χώμα με το οποίο φτιάχνονται τα πιθάρια – όταν, λοιπόν, φορτιστεί λίγο ή βραχεί η επιφάνεια τέτοιων πετρωμάτων, τότε γλιστράει πολύ εύκολα.

– Μια απότομη πλαγιά, όπου κάποιοι βράχοι είναι σε οριακή κατάσταση. Με το που θα ξεπλυθεί λίγο η βάση τους, το χώμα δηλαδή πάνω στο οποίο κάθονται, ή αν θα φορτιστούν λίγο με νερό ή με χιόνι, τότε η ισορροπία αυτή μπορεί να διαταραχθεί. Και από “κει που ο βράχος αυτός ήταν 50, 100 και 200 χρόνια στη θέση αυτή, κάποια στιγμή πέφτει.

«Όχι πρωτόγνωρες»

«Οι καταστάσεις αυτές δεν είναι πρωτόγνωρες», επισήμανε ο γεωλόγος του ΙΓΜΕ. «Απλά δεν είναι πάρα πολύ συνηθισμένη η σύμπτωση αυτών των παραγόντων. Δηλαδή το να έχουμε πολύ νερό. Φέτος φαίνεται ότι είναι μια βροχερή χρονιά. Μια χρονιά που έχει παραπάνω από το μέσο όρο. Αυτό δεν είναι παράξενο. Συμβαίνει. Κάθε τόσα χρόνια έχουμε και μια χρονιά που το νερό είναι κάπως περισσότερο απ” ό,τι τις άλλες χρονιές. Όπως επίσης έχουμε και ξηρότερες χρονιές. Επομένως, έχουμε μια πολύ υγρή χρονιά, αλλά συνέπεσε να είναι σχεδόν συνεχόμενο αυτό το νερό. Να πέφτει με σχετικά ήρεμο τρόπο στις περισσότερες περιοχές. Να μην προλαβαίνουν τα πετρώματα να διώξουν το νερό που δέχονται, να αποφορτιστούν. Υπάρχει μια παρατεταμένη φόρτιση. Και ένα σωρό άλλα φαινόμενα, όπως ξέπλυμα κάποιων υλικών κ.λπ.».
2Ο κ. Κοϊνάκης ανέφερε όμως και τη συμβολή σε όλα αυτά των χιονιών. «Τα χιόνια είναι ένας σημαντικός παράγοντας, γιατί, όπως ξέρετε, παραμένουν για μεγαλύτερο διάστημα απ” ό,τι η βροχή πάνω στα πετρώματα. Λειώνουν σιγά-σιγά. Έχουν ένα βάρος. Όλα αυτά παίζουν το ρόλο τους. Αλλά θα πρέπει κανείς, για να δώσει ακριβώς την αιτιολογία ενός φαινομένου, να σκύψει στο ίδιο το φαινόμενο».

Στο σημείο αυτό, ο γεωλόγος και αναπληρωτής διευθυντής του ΙΓΜΕ Ρεθύμνου τόνισε πως «άλλο είναι το φαινόμενο στο δικό μου το αμπέλι. Άλλο στον τάδε δρόμο. Άλλο στην άλλη περιοχή».

Στο ερώτημα λοιπόν για το αν μετακινήθηκε η γη, ο κ. Κοϊνάκης απαντά: «Δε μετακινήθηκε το αμπέλι, μετακινήθηκαν τα πετρώματα πάνω στα οποία είναι φυτεμένο το αμπέλι».

Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα

Αλλά σε όλα αυτά, άραγε, ο άνθρωπος έχει μερίδιο ευθύνης; «Υπάρχουν περιπτώσεις», όπως μας είπε ο κ. Κοϊνάκης, «που έχει βάλει το χεράκι του και ο άνθρωπος. Δηλαδή, όταν κάνουμε κάποια έργα, αν δεν έχουμε διαμορφώσει καλά τα πρανή. Αν δεν έχουμε λάβει τα μέτρα προφύλαξης. Ή πάμε να χτίσουμε το σπίτι μας και κάνουμε μια εκσκαφή και δε λαμβάνουμε υπόψη ότι αυτό που αφήσαμε από πάνω μπορεί με κάποια φόρτιση να πέσει. Έχουμε κάποια τέτοια παραδείγματα».

Εξάλλου, για το κατά πόσο μπορούμε με δεντροφυτεύσεις να θωρακίσουμε την περιουσία μας από πλημμυρικά φαινόμενα και συγκεκριμένα από κατολισθήσεις, ο ίδιος είπε: «Τα δέντρα παίζουν σημαντικό ρόλο στη συγκράτηση πρανών, αλλά και πάλι θα πρέπει τα πρανή να είναι διαμορφωμένα και να παρέχουν μια επιπλέον στήριξη. Και βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις συστήνονται ειδικά δέντρα, δε φυτεύουμε δηλαδή παρά μόνο συγκεκριμένου είδους δέντρα, που το ριζικό τους σύστημα είναι τέτοιο ώστε να προφυλάσσει το πρανές. Αλλά αυτά είναι θέματα των μελετών που γίνονται κάθε φορά για το κάθε έργο».

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή διευθυντή του ΙΓΜΕ, χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πυκροδάφνης, που είναι φυτεμένη κατά μήκος των εθνικών δρόμων, και αυτό έχει να κάνει με το είδος του φυτού και τη χρησιμότητά του σε αυτήν την περίπτωση. «Το ριζικό τους σύστημα συγκρατεί τα πρανή», όπως είπε.

Και εξηγεί λέγοντας πως ο άνθρωπος με συγκεκριμένες παρεμβάσεις και έργα μπορεί να περιορίζει ή να εκμηδενίζει επιπτώσεις από πλημμυρικά φαινόμενα, αλλά θα πρέπει την κάθε περίπτωση να την εξετάζουμε χωριστά.

Βροχές… ρεκόρ, που ξεπέρασαν τους μέσους όρους

Εντυπωσιακά είναι όμως τα στοιχεία του ΙΓΜΕ Ρεθύμνου και για τη φετινή χρονιά σε ό,τι αφορά τα βροχομετρικά στοιχεία. Ο αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Ρεθύμνου λέει: «Από τα στοιχεία που έχουμε ως ΙΓΜΕ αλλά και από πάρα πολλές πηγές, μπορώ να σας πω ότι στις περισσότερες περιοχές ήδη έχουμε υπερβεί το μέσο όρο των τελευταίων χρόνων. Ό,τι νερό κάνει τώρα δηλαδή, από “δω και πέρα, είναι πάνω από το μέσο όρο. Μιλάμε δηλαδή για μια υγρή χρονιά, δεν είμαστε σε μια μέση χρονιά, που έχει τα χαρακτηριστικά που περιγράψαμε».

Μια απέραντη λιμνοθάλασσα το Οροπέδιο

Για το νερό, τη χαρακτήρισε ο ίδιος ως μια πολύ καλή χρονιά. «Οι υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες δέχτηκαν παραπάνω από το συνηθισμένο νερό. Οπότε θα έχουμε λιγότερα προβλήματα το καλοκαίρι ή και καθόλου. Αλλά για το αν το νερό που θα κάνει από “δω και στο εξής κάνει καλό ή κακό, θα πρέπει στην κάθε περίπτωση να το δούμε», είπε ο κ. Κοϊνάκης και πρόσθεσε: «Να σας δώσω ένα παράδειγμα για να καταλάβετε τι γίνεται φέτος. Θα μιλήσουμε για την πόλη του Ρεθύμνου, όπου έχουμε ένα βροχομετρικό σταθμό. Ο μέσος όρος των τελευταίων 25 χρόνων είναι 700 χιλιοστά, δηλαδή 70 πόντοι. Και μέχρι στιγμής έχει κάνει 825 χιλιοστά. Δηλαδή έχουμε υπερβεί το μέσο όρο των τελευταίων 25 χρόνων κατά 15%. Υπάρχουν και άλλες περιοχές που είναι στο μέσο όρο των τελευταίων 20, 30 και 50 χρόνων, ανάλογα με τα στοιχεία που διαθέτουμε. Υπάρχουν κάποιες άλλες περιοχές που έχουν ακόμα μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση».

Καταλήγοντας, ο αναπληρωτής διευθυντής του ΙΓΜΕ Ρεθύμνου διευκρινίζει ότι ήδη είναι πάρα πολύ λίγες οι περιοχές αυτές που δεν έχουν πιάσει το μέσο όρο των τελευταίων χρόνων, αλλά και σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν ακόμα περιθώρια να φτάσουν στα επίπεδα αυτά μέχρι να ολοκληρωθεί η περίοδος των βροχοπτώσεων.

neakriti.gr