Οι άμεσες ενισχύσεις στηρίζουν μακροπρόθεσμα τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων

Του Νικόλαου Μπούσιου*

Στις 14 Δεκεμβρίου 2017 ο ΟΠΕΚΕΠΕ πραγματοποίησε πληρωμή άμεσων ενισχύσεων για το  έτος 2017.  Συγκεκριμένα καταβλήθηκαν 360 περίπου εκ. ευρώ της εκκαθάρισης της βασικής ενίσχυσης και 550 περίπου εκ. ευρώ της πράσινης ενίσχυσης σε 610 χιλιάδες δικαιούχους, καθώς και 21 περίπου εκ. ευρώ σε 56 χιλιάδες περίπου γεωργούς νεαρής ηλικίας.

Οι χρηματικοί αυτοί πόροι αναμένεται να δώσουν βαθειά οικονομική ανάσα στα γεωργικά νοικοκυριά, αφού με αυτούς θα καλύψουν όχι μόνο τρέχουσες υποχρεώσεις και καταναλωτικές τους ανάγκες,  αλλά και λειτουργικά έξοδα των εκμεταλλεύσεών τους.

Οι άμεσες ενισχύσεις χορηγούνται στο σύνολό τους από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων για τη σταθεροποίηση του γεωργικού εισοδήματος αναγνωρίζοντας έμμεσα τις ιδιαιτερότητες της αγροτικής παραγωγής και το υψηλό κόστος της για την παροχή δημόσιων αγαθών. Είναι ουσιαστικά αποσυνδεδεμένες από την παραγωγή και καταβάλλονται με την προϋπόθεση συμμόρφωσης σε  κανόνες ασφάλειας και πρότυπα για το περιβάλλον και την καλή μεταχείριση των ζώων.  Το 30% των άμεσων ενισχύσεων χορηγούνται με την τήρηση τριών  γεωργικών πρακτικών, το λεγόμενο «πρασίνισμα» ή τα μέτρα «οικολογικού προσανατολισμού» της ΚΑΠ.

Σύμφωνα με στοιχεία του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα έτη 2014/2016 χορηγήθηκαν κατά μέσο όρο ετησίως στις χώρες – μέλη άμεσες ενισχύσεις ύψους 41,5 δισ. ευρώ επί συνόλου γεωργικών δαπανών 57,4 δισ. ευρώ (ποσοστό 72,4%).  Κατά την ίδια περίοδο, η Ελλάδα εισέπραξε κατά μέσο όρο ετησίως άμεσες ενισχύσεις ύψους 2,1 δισ. ευρώ επί συνόλου εισπράξεων από τα γεωργικά ταμεία 2,8 περίπου δισ. ευρώ (ποσοστό 75,3 %).

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την περίοδο 2014/2016 οι χώρες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις άμεσων ενισχύσεων ετησίως,είναι η  Γαλλία (7,0 δισ. €),  η Γερμανία  (5,0 δισ. €),  η Ισπανία (5,0 δισ. €), η Ιταλία (3.5 δισ. € ), η Πολωνία (3,2 δις. €), το Ηνωμένο Βασίλειο  (3,0 δισ. €) και η Ελλάδα (2,1 δισ. €).  Ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Η ανωτέρω ταξινόμηση δικαιολογείται καταρχάς  από το μέγεθος του γεωργικού  τομέα κάθε χώρας - μέλους. Πράγματι, η Γαλλία έχει γεωργικό τομέα 7,2 φορές μεγαλύτερο σε Αξία Γεωργικής Παραγωγής από εκείνο της Ελλάδας.  Η Γερμανία 5,5 φορές,   η Ισπανία 4,5 φορές, η Ιταλία  5,0 φορές, η Πολωνία 2,2 φορές και το Ηνωμένο Βασίλειο 2,9 φορές μεγαλύτερο γεωργικό τομέα σε αξία από την Ελλάδα.

Αν υπολογίσουμε το επί τοις εκατό ποσοστό των άμεσων ενισχύσεων ως προς το γεωργικό εισόδημα,τότε αυτό παρουσιάζει τις άμεσες ενισχύσεις σε εκατό ευρώ  γεωργικού εισοδήματος.  Σαν γεωργικό εισόδημα λαμβάνεται  το μέγεθος των οικονομικών λογαριασμών γεωργίας που καλείται «εισόδημα των συντελεστών παραγωγής (factorincome)».  Το εν λόγω μέγεθος αντιπροσωπεύει τα έσοδα από τη γεωργική δραστηριότητα που προκύπτουν ως αμοιβή του συνόλου των συντελεστών παραγωγής, ιδίων και ξένων και θεωρείται σαν το πιο κατάλληλο μέγεθος για τη σύγκριση μεταξύ κρατών – μελώνως προς το ρόλο των άμεσων ενισχύσεων και γενικότερα της δημόσιας παρέμβασης στο γεωργικό εισόδημα.

Για την εξεταζόμενη περίοδο 2014/2016 οι χώρες στις οποίες οι άμεσες ενισχύσεις αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του γεωργικού εισοδήματος   είναι η Σλοβακία (55,5 %), η Δανία  (49,3 %) , η Τσεχία (43,3 %), η Λιθουανία (41,9 %) και η Σουηδία (41,9 %)..  Η Ελλάδα βρίσκεται στην 9η θέση της σχετικής κατάταξης με ποσοστό  άμεσων ενισχύσεων ως προς το γεωργικό εισόδημα 36 %.  Η Γαλλία εμφανίζει ποσοστό 28%,  η Γερμανία 34%,  η Ισπανία 20,2%, η Ιταλία  15,3%, η Ολλανδία μόνο 10,9 % και η Κύπρος 16,6 %.

Οι άμεσες ενισχύσεις αποτελούν μεγάλο μέρος του γεωργικού εισοδήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και συμβάλλουν στην παραγωγή προϊόντων για τα οποία υπάρχει ζήτηση στην αγορά,λαμβάνοντας υπόψη ότι  είναι ουσιαστικά αποσυνδεδεμένες από την παραγωγή. Με τον τρόπο αυτό συνεισφέρουν στη σταθεροποίηση του γεωργικού εισοδήματος και στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.  Αποτελούν πόρους οι οποίοι χορηγούνται στους γεωργούς για την παραγωγή  προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας σε επαρκείς ποσότητες και σε λογικές τιμές για τους καταναλωτές,με γεωργικές πρακτικές που προστατεύουν το περιβάλλον και ανθίστανται στη κλιματική αλλαγή.

Δεδομένου ότι οι ζυμώσεις για την μετά το 2020 ΚΑΠ έχουν ξεκινήσει  και εξετάζονται σενάρια για ριζική αναθεώρηση και μετατροπή της από πολιτική στήριξης του εισοδήματος, που είναι σήμερα κατά κύριο λόγο,  σε πολιτική διαχείρισης κρίσεων της αγοράς και για την αγροτική ανάπτυξη, απαιτείται συνεχής παρακολούθηση,επεξεργασία και τεκμηρίωση θέσεων για την υποστήριξη των εθνικών μας συμφερόντων.

*Προϊστάμενος του τομέα Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και Περιβάλλοντος

Γενική Γραμματεία Συντονισμού του Κυβερνητικού Έργου

Γεωπόνος με ειδικότητα Γεωργικής Οικονομίας, ΓΠΑ

Msc  στα Οικονομικά της Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης, M.A.I.Ch.

Mscστις Ευρωπαϊκές Σπουδές, ΟΠΑ