Οι υψηλές θερμοκρασίες (37-42 βαθμοί Κελσίου) μεταξύ του πρώτου και δευτέρου 10ημέρου του Μαΐου, ιδίως στην Αιτωλοακαρνανία (όπου παράγεται το 80% της ποικιλίας ελιάς Καλαμών) και Μεσσηνία - που πλήττει περισσότερο - σε συνδυασμό με την πνοή δυνατού ανέμου είχε ως αποτέλεσμα αφ’ ενός να τινάξει την γύρη και επομένως να δυσχεράνει την επικονίαση, αφ’ ετέρου να κάψει όσα άνθη δεν είχαν ακόμη επικονιασθεί αλλά και όσα μόλις είχαν γονιμοποιηθεί, δηλ. σχεδόν το σύνολο των ανθέων του ελαιόδενδρου. Ως αποτέλεσμα είχαμε την αστοχία και καταστροφή της καρπόδεσης σε ποσοστό που ξεπερνά το 70%. Η υψηλότερη θερμοκρασία καταγράφηκε στο Αγρίνιο Αιτωλοακαρνανία, Αρφαρά Μεσσηνίας και στο Πετροκεφάλι Μοιρών (41,1 C), ενώ ακολούθησαν η Γόρτυνα Ηρακλείου (40,9) και η Πλώρα Ηρακλείου (40,8), Αμαλιάδα 38,7 C (ρεκόρ 14 ετών λειτουργίας), Σπήλι Ρεθύμνου 38,2 C (ρεκόρ 13 ετών λειτουργίας), Ζαχάρω Ηλείας 37,9 C (ρεκόρ 14 ετών λειτουργίας).
Ο ομότιμος καθ. Δενδροκομίας του ΓΠΑ, και πρόεδρος της 4 Ε, Σταύρος Βέμμος, αναλύει σχετικά και δίνει οδηγίες.
Κίνδυνοι από τις ερχόμενες υψηλές θερμοκρασίες για την καρπόδεση της ελιάς
Αυτή την εποχή (Μάϊος) όλοι οι ελαιώνες βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανθοφορίας, που διαφέρουν ανάλογα με την ποικιλία και την περιοχή. Το πιο ευαίσθητο και καθοριστικό για την καρποφορία στάδιο είναι αυτό της πλήρους άνθησης και καρπόδεσης. Στο στάδιο αυτό η έλλειψη νερού και οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα με τη μείωση της καρπόδεσης, άρα και της ελαιοπαραγωγής. Η έλλειψη νερού μπορεί να προκαλέσει μείωση του αριθμού των ανθοταξιών των ανθέων/ανθοταξία ή μείωση των γόνιμων ανθέων και ανθόπτωση με αποτέλεσμα τη μείωση του ποσοστού καρπόδεσης και καρποφορίας.
Η έλλειψη νερού όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους ελαιοκαλλιεργητές με το πότισμα, όπου αυτό είναι βέβαια δυνατόν (ποτιστικοί ελαιώνες).
Οι παράγοντες που δεν μπορεί να ελέγξει ο παραγωγός είναι οι υψηλές θερμοκρασίες και οι θερμοί και ξηροί άνεμοι που μπορεί να μειώσουν την καρπόδεση γιατί προκαλούν αφυδάτωση και ξήρανση των ανθέων. Ο συνδυασμός όμως των υψηλών θερμοκρασιών και έλλειψης νερού μπορεί να προκαλέσει τις σοβαρότερες ζημιές στην ανθοφορία/καρπόδεση.
Είναι γνωστό ότι οι ευνοïκότερες θερμοκρασίες στο στάδιο της γονιμοποίησης-καρπόδεσης είναι 22-25 οC. Θερμοκρασίες κάτω από 15 οC ή πάνω από 30/32 οC, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην καρπόδεση. Επομένως οι προβλεπόμενες θερμοκρασίες τις επόμενες ημέρες (πάνω από 32 οC μέχρι και 35 οC) μπορεί να μειώσουν σοβαρά την καρπόδεση στους ελαιώνες που βρίσκονται σε πλήρη άνθηση/καρπόδεση. Να σημειωθεί ότι στις ορεινές περιοχές οι ελιές ανθίζουν πολύ αργότερα από τις πεδινές, όπως επίσης και οι θερμότερες περιοχές ανθίζουν πιο πρώιμα. Στις αρχές του Μάη τη φετεινή χρονιά, οι ελαιώνες βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανθοφορίας, μερικοί ίσως και στο στάδιο της πλήρους άνθησης.
Η σοβαρότητα των ζημιών εξαρτάται και από την ποικιλία. Πειράματα στην Κρήτη έδειξαν ότι η γύρη των ποικιλιών ‘Μαστοειδής’ και ‘Καλαμών’, ήταν πιο ανθεκτική στους 30 oC από αυτή, της ‘Κορωνέικης’ και ‘Αμυγδαλολιάς, ενώ στους 40 oC όλες οι ποικιλίες ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες. Η καλή θρεπτική και υδατική κατάσταση των δένδρων και των ανθέων αυξάνει την αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες ενώ η μεγάλη διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών αυξάνει τον κίνδυνο των ζημιών. Υψηλότερη σχετική υγρασία στην ατμόσφαιρα είναι ευνοïκή και μετριάζει τις ζημιές των υψηλών θερμοκρασιών. Ελαιώνες με νότια έκθεση έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από αυτούς που βρίσκονται σε βορεινή έκθεση γιατί οι τελευταίοι έχουν χαμηλότερες θερμοκρασίες. Τα ποτισμένα ελαιόδενδρα κινδυνεύουν λιγότερο από τους ξηρικούς ελαιώνες. Το ποσοστό της πλήρους άνθησης επηρεάζει και το βαθμό της ζημιάς.
Πρακτικές οδηγίες στους παραγωγούς
Τα κανονικά ποτίσματα του ελαιώνα διατηρούν υγρό το έδαφος που τροφοδοτεί τα φύλλα και τα άνθη με νερό ώστε να μειώνει τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Επίσης διατηρεί το επίπεδο της σχετικής υγρασίας του αέρα σχετικά υψηλό και κατ’επέκταση χαμηλότερο το ύψος της θερμοκρασίας. Χρειάζεται όμως προσοχή ώστε να αποφεύγονται τα υπερβολικά ποτίσματα που μπορεί να προκαλέσουν απόπλυση θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος και να επηρεάσουν αρνητικά την καρπόδεση. Το πότισμα με μπέκ στην περίπτωση αυτή είναι προτιμότερο γιατί συμβάλλει στην αύξηση της σχετικής υγρασίας του αέρα.
Η πλουσιότερη βλάστηση της κόμης των δένδρων σε ποτιστικούς ελαιώνες μπορεί να διατηρεί χαμηλότερες θερμοκρασίες (λόγω μεγαλύτερης εξατμισοδιαπνοής), γι’αυτό να αποφεύγονται τα αυστηρά κλαδέματα στους ελαιώνες αυτούς.
Η σωστή λίπανση με βάση την ανάλυση των φύλλων που διατηρεί τα δένδρα σε καλή θρεπτική κατάσταση συμβάλλει στην καλή ανάπτυξη και ποιότητα των ανθέων και την καλύτερη αντοχή σε αντίξοες συνθήκες (όπως ή έλλειψη νερού και οι υψηλές θερμοκρασίες) και στην καλύτερη καρπόδεση.
Να αποφεύγονται τα οργώματα και φρεζαρίσματα ειδικά την άνοιξη που μειώνουν την υγρασία του εδάφους και την οργανική ουσία. Αντί αυτού να εφαρμόζονται πρακτικές που αυξάνουν την οργανική ουσία του εδάφους και διατηρούν μεγαλύτερες ποσότητες νερού στο έδαφος, ειδικά στους ξερικούς ελαιώνες. Τέτοιες πρακτικές είναι η χρήση χορτοκοπτικών και καταστροφέων για τον έλεγχο των ζιζανίων, η χλωρή λίπανση και γενικότερα η οργανική λίπανση που διατηρούν περισσότερη υγρασία στο έδαφος.
Σταύρος Βέμμος
Ομότιμος Καθηγητής ΓΠΑ και
Πρόεδρος της 4Ε
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις