Του ΘΕΟΦΑΝΗ Α. ΓΕΜΤΟΥ , καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας
Αυτές τι μέρες γίνεται από το Υπουργείο Γεωργίας η διαβούλευση για την Κοινή Υπουργική απόφαση που θα οργανώσει το έλεγχο των ψεκαστικών. Η απόφαση αυτή θα συμβάλλει να οργανωθεί και να ξεκινήσει στη χώρα μας ο έλεγχος των ψεκαστικών ως προς τη λειτουργία τους, σύμφωνα με την Οδηγία 2009/128 της ΕΕ για την ορθή χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και τα άρθρα 22 και 38 του νόμου 4036 (ΦΕΚ 8/Α/2012).
Η φυτοπροστασία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της διαχείρισης των αγροκτημάτων. Ακόμα και τα αγροκτήματα βιολογικής γεωργίας χρησιμοποιούν κάποια σκευάσματα. Η επιτυχημένη φυτοπροστασία είναι κρίσιμη για τη γεωργική παραγωγή. Είναι γνωστό ότι ουσιαστικά αυτό που συγκομίζουμε για κάλυψη των αναγκών μας είναι ότι περισσεύει από τη κατανάλωση των παρασίτων των φυτών ή των προϊόντων.
Αν σκεφτούμε ότι στα επόμενα 40 έτη πρέπει ν’ αυξήσουμε τη παραγωγικότητα της γεωργίας κατά 70% για να καλύψουμε τις ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού της Γης η σημασία της γίνεται εμφανέστερη. Ένα μεγάλο μέρος του κόστους παραγωγής των προϊόντων καταναλώνεται στη φυτοπροστασία. Για τη καταπολέμηση των παρασίτων των καλλιεργειών χρησιμοποιούνται δραστικές ουσίες που πολλές φορές είναι επικίνδυνες για τους ανθρώπους και τους άλλους οργανισμούς.
Γι’ αυτό γίνεται προσπάθεια τα τελευταία έτη να περιορίσουμε όσο γίνεται αυτούς τους κινδύνους.
Όπως είναι γνωστό η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει σχεδιάσει και προωθεί μια πολιτική για τον έλεγχο και την ορθή εφαρμογή των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στη γεωργία με στόχο τόσο τη προστασία των καταναλωτών όσο και των ιδίων των γεωργών που τα εφαρμόζουν στις καλλιέργειές τους. Αυτό επιδιώκουμε να γίνει με διάφορους τρόπους όπως λιγότερο επικίνδυνες ουσίες, ορθή χρήση των δραστικών ουσιών με καλύτερα μέσα εφαρμογής κυρίως όμως με ορθή εφαρμογή τους από κατάλληλα εκπαιδευμένους χειριστές των ψεκαστικών.
Με την απόφαση, που είναι σε διαβούλευση οργανώνεται ο έλεγχος των φεκαστικών μετά από σήμερα κι ελπίζω να εφαρμοστεί άμεσα πρώτα για τα καινούργια ψεκαστικά που πουλιούνται στη χώρα και σταδιακά για τα μεταχειρισμένα καθώς δεν είναι δυνατό να δημιουργηθούν δομές ελέγχου σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Οι έλεγχοι των καινούργιων ψεκαστικών είναι ήδη καθυστερημένη. Παλαιότερα όλα τα γεωργικά μηχανήματα που διακινούνταν στη χώρα ήταν υποχρεωμένα να έχουν πιστοποιητικό δοκιμής από το σχετικό Ινστιτούτο Γεωργικών Μηχανών και Κατασκευών (ΙΓΕΜΚ), με έδρα την Αττική. Ο έλεγχος αυτός ατυχώς καταργήθηκε.
Πριν από λίγα χρόνια έγινε προσπάθεια να καθιερωθεί η πιστοποίηση των ψεκαστικών σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ ή του ISO (διεθνής οργανισμός πιστοποίησης) τουλάχιστον στα ψεκαστικά, που αγοράζονταν μέσω των επιδοτούμενων προγραμμάτων προμήθειας εξοπλισμού των αγροκτημάτων. Το μέτρο ατόνησε μετά από διαμαρτυρίες κατασκευαστών και αγροτών. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα σχεδόν το σύνολο του στόλου των ψεκαστικών (εκτιμώνται σε 100.000 μονάδες) να είναι εκτός προδιαγραφών.
Ταυτόχρονα προσπάθεια δημιουργίας ενός εργαστηρίου δοκιμών ψεκαστικών από το ΙΓΕΜΚ καρκινοβατούσε για πολλά χρόνια. Αντίθετα το ΙΓΕΜΚ συρρικνώθηκε με διαδοχικές γαλαντομίες Υπουργών Γεωργίας που δώρισαν της εκτάσεις του (συμπεριλαμβανομένης και πίστας δοκιμών γεωργικών ελκυστήρων) σε όμορο Δήμο και κατέληξε να είναι φιλοξενούμενο στις εγκαταστάσεις του. Έστω και αργά με τη υπό διαβούλευση απόφαση θα μπει μια σειρά στους ελέγχους των ψεκαστικών εκτός και αν οι διαμαρτυρίες αγροτών και κατασκευαστών αναγκάσουν το πολικό προσωπικό να επιτρέψει τη μη εφαρμογή του. Διαμαρτυρίες προφανώς θα υπάρξουν καθώς θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις για δημιουργία των σταθμών ελέγχου και το κόστος θα πρέπει να πληρωθεί από τους αγρότες που θα ελέγξουν τα μηχανήματα τους.
Η επιβολή των ελέγχων των ψεκαστικών και η ορθή εφαρμογή τους είναι ένα κομμάτι του προβλήματος της ορθής φυτοπροστασίας. Παραμένουν ανοιχτά δύο πολύ βασικά θέματα:
1.Η παροχή συμβουλών ορθής χρήσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Εδώ πρέπει να αναφερθεί η ουσιαστική διάλυση του συστήματος γεωργικών εφαρμογών (δηλαδή του συστήματος παροχής συμβουλών στους αγρότες και της μεταφοράς των πορισμάτων των έρευνας από τα ερευνητικών ιδρύματα προς τους αγρότες αλλά και αντίστροφα η μεταφορά των προβλημάτων των αγροτών προς την έρευνα για επίλυση) της χώρας. Σήμερα οι γεωργικές εφαρμογές ασκούνται από τα καταστήματα πώλησης γεωργικών εφοδίων που παρ΄ όλο που προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες δεν παύουν να έχουν μια σύγκρουση συμφερόντων που σε πολλές περιπτώσεις δεν βοηθά στη σωστή καθοδήγηση. Και εδώ φυσικά μπαίνει το θέμα της συνταγογράφησης των φυτοφαρμάκων που παρά τις παλαιότερες προσπάθειες δεν έχει εφαρμοστεί πάλι εξ αιτίας διχογνωμιών για το ποιος πρέπει να έχει την αρμοδιότητα και την ευθύνη.
2.Η εκπαίδευση των χειριστών ψεκαστικών. Το καλύτερο φυτοπροστατευτικό προϊόν, που θα εφαρμοστεί με το καλύτερο ψεκαστικό, δεν θα δράσει σωστά, αν ο χειριστής δεν κάνει τη σωστή συντήρηση του μηχανήματος και τις σωστές ρυθμίσεις. Για να προστατεύσει το εαυτό του και τους γύρω του καθώς και τους καταναλωτές και το περιβάλλον πρέπει ν’ ακολουθήσει διαδικασίες και ορθές γεωργικές πρακτικές. Πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν καθιερώσει εδώ και πολλά χρόνια ειδικές ταχύρρυθμες εκπαιδεύσεις και ειδικά πτυχία χειριστών ψεκαστικών. Μήπως πρέπει εμείς να οργανώσουμε με σοβαρότητα κάτι αντίστοιχο;
Ως γενικό συμπέρασμα πρέπει να πούμε ότι η παρούσα απόφαση αποτελεί τη βάση για μια καλύτερη διαχείριση και εφαρμογής των φυτοπροστατευτικών προϊόντων αρκεί να εφαρμοστεί μέχρι το τέλος και να συνδυαστεί και με άλλα μέτρα εξορθολογισμού του συστήματος.