Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο οδήγησε έναν κόσμο που αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και να ανακάμψει από την πανδημία του κορωνοϊού σε μια πλήρη κρίση επισιτιστικής ασφάλειας.
Οι μάχες έχουν διαταράξει άμεσα τον εφοδιασμό σε τρόφιμα και λιπάσματα φέτος, ενώ η επακόλουθη ενεργειακή κρίση έχει επιβαρύνει τόσο τους αγρότες όσο και τους καταναλωτές με υψηλότερες τιμές.
Οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο, με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική να ξεκινά την 1η Ιανουαρίου.
Όσον αφορά τις ημιτελείς εργασίες, οι μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία για τα φυτοφάρμακα και την επισήμανση των τροφίμων έχουν ξεκινήσει το 2023. Χωρίς να υπάρχει ένδειξη λήξης του πολέμου, είναι πιθανό να είναι άλλη μια δύσκολη χρονιά.
Ακολουθεί η ματιά μας στους νικητές και τους ηττημένους στα τρόφιμα και τη γεωργία μετά τα ταραχώδη γεγονότα της χρονιάς:
Πόλεμος στην Ουκρανία
Μέρη του κόσμου αντιμετώπισαν ήδη την πείνα στο τέλος του έτους. Μέσα σε μήνες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η επισιτιστική κρίση είχε γίνει παγκόσμια. Σε καιρό ειρήνης, η Ουκρανία παρείχε το 10 τοις εκατό του σιταριού που πωλούνταν στην παγκόσμια αγορά. Οι εξαγωγές σιτηρών της μειώθηκαν από 5 εκατομμύρια τόνους τον Φεβρουάριο σε 1,4 εκατομμύρια τον Μάρτιο, καθώς η Ρωσία απέκλεισε τα λιμάνια της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Για να αποτρέψει την πείνα στο εξωτερικό και να ρίξει σανίδα σωτηρίας στους Ουκρανούς αγρότες, η ΕΕ δημιουργεί χερσαίες «λωρίδες αλληλεγγύης». Και τον Ιούλιο, ο ΟΗΕ. και η Τουρκία μεσολάβησαν σε μια συμφωνία για να επιτραπεί η ασφαλής διέλευση από τη Μαύρη Θάλασσα για αποστολές σιτηρών. Οι εξαγωγές της Ουκρανίας αυξήθηκαν ξανά. Μετά από μια ταλάντευση τον Νοέμβριο, όταν η Ρωσία απείλησε να αποχωρήσει, η συμφωνία για τα σιτηρά φαίνεται ότι θα παραμείνει σε ισχύ τουλάχιστον μέχρι τον Μάρτιο του 2023.
Το επόμενο έτος εξακολουθεί να φαίνεται ζοφερό: Ένα νέο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ, που συμφωνήθηκε αυτόν τον μήνα, μειώνει ελαφρώς τους περιορισμούς στις εξαγωγές ρωσικών λιπασμάτων. Αλλά αυτό μπορεί να φτάσει μόνο τόσο μακριά: Ο πόλεμος συνεχίζει να διαταράσσει τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων και να αυξάνει το ενεργειακό κόστος, επηρεάζοντας τόσο την παραγωγή όσο και τις τιμές. Και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθώς και οι επιπτώσεις από την πανδημία και διάφορες παγκόσμιες συγκρούσεις, δεν έχουν εξαφανιστεί.
Νικητές: Νωρίτερα φέτος, ο ΟΗΕ. κάλεσαν τους εμπόρους εμπορευμάτων, οι οποίοι, από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, έβαλαν τις τσέπες τους και συνέβαλαν στην άνοδο των τιμών, και πολυεθνικές εταιρείες με σημαντική ισχύ στην αγορά που εκμεταλλεύτηκαν την κρίση για να αυξήσουν τις προσαυξήσεις και να ενισχύσουν τα κέρδη. Ένας άλλος νικητής είναι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει αναλάβει κεντρικό ρόλο ως μεσολαβητής μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Χαμένοι: Οι αγρότες της Ουκρανίας αντιμετώπισαν τεράστιες δυσκολίες, με τη γη τους κατεχόμενη ή ναρκοθετημένη, τα κτίρια κατεστραμμένα, τον εξοπλισμό ή τις καλλιέργειες που έχουν κλαπεί και οι εξαγωγικές διαδρομές διαταράσσονται. Και, παρόλο που η Ουκρανία παράγει περισσότερα τρόφιμα από όσα μπορεί να φάει, πολλοί από τους κατοίκους της εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την πείνα αυτόν τον χειμώνα. Αλλού, λίγες οικονομίες δεν επηρεάζονται από το αυξανόμενο κόστος ζωής, το οποίο αναγκάζει πολλούς να επιλέξουν μεταξύ θέρμανσης και διατροφής. Οι αριθμοί που πεινούν στο Κέρας της Αφρικής, για παράδειγμα, αυξάνονται στα 50 εκατομμύρια.
Φυτοφάρμακα
Τον Ιούνιο, οι Βρυξέλλες αποκάλυψαν το πολυαναμενόμενο σχέδιό τους για τον απογαλακτισμό των αγροτών από τα τοξικά χημικά φυτοφάρμακα. Ο κανονισμός για τη βιώσιμη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (SUR) βασίζεται στα διδάγματα του αποτυχημένου πλαισίου που προηγήθηκε θέτοντας υποχρεωτικούς στόχους για τη μείωση στο μισό της χρήσης φυτοφαρμάκων και του κινδύνου στην ΕΕ έως το 2030.
Ο υψηλός στόχος δεν άρεσε σε όλους και, έξι μήνες μετά, οι εθνικές κυβερνήσεις έστειλαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πίσω στην κλήρωση. Η ομάδα της ΓΔ SANTE που συνέταξε το προσχέδιο κειμένου θα πρέπει να δείξει πώς η εφαρμογή θα επηρεάσει την παραγωγή τροφίμων — και μόνο όταν υπάρχουν αυτά τα στοιχεία, οι διπλωμάτες του Συμβουλίου σχεδιάζουν να συνεχίσουν τις συνομιλίες για τα πιο επίμαχα στοιχεία του SUR. Εκατοντάδες επιστήμονες και περιβαλλοντικές ομάδες φοβούνται ότι η καθυστέρηση θα σκοτώσει ουσιαστικά το σχέδιο νόμου.
Νικητές: Οι εθνικοί υπουργοί Γεωργίας, με επικεφαλής τον Πολωνό Henryk Kowalczyk και τον Αυστριακό Norbert Totschnig, έδειξαν πώς να παίζουν την πολιτική της ΕΕ, αναγκάζοντας τις Βρυξέλλες σε υποταγή με ένα σκοτεινό άρθρο από τις συνθήκες. Τους υποστηρίζει το αφεντικό των αγροκτημάτων της ΕΕ Janusz Wojciechowski, ο οποίος αντιτάχθηκε από την αρχή στον νόμο για τη μείωση των φυτοφαρμάκων.
Χαμένοι: Η Επίτροπος Ασφάλειας Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου και η ομάδα της στη ΓΔ SANTE αντιμετωπίζουν δύσκολους μήνες. Ακόμη και αν παραδώσουν όλους τους απαιτούμενους υπολογισμούς, ορισμένοι στο Συμβούλιο λένε ότι το σχέδιο νόμου είναι ήδη τόσο καλό όσο νεκρό.
Λιπάσματα
περι τινος προκειται; Ήταν μόνο θέμα χρόνου αφού η Μόσχα χρησιμοποίησε τη Λευκορωσία ως ορμητήριο για να εισβάλει στην Ουκρανία προτού τα ωστικά κύματα του πολέμου πλήξουν τους Ευρωπαίους αγρότες. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, με την επιβολή κυρώσεων στα λιπάσματα της Λευκορωσίας και τις τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου στα ύψη, οι αγρότες στην ΕΕ πλήρωναν 149 τοις εκατό περισσότερο για τα αγροχημικά από ό,τι πέρυσι. Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία και η Λευκορωσία είχαν προμηθεύσει το 60% των λιπασμάτων της ΕΕ.
Νικητές: Ο Επίτροπος Wojciechowski ξεκίνησε ένα σχέδιο διάσωσης με λίπασμα, αλλά δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες. Ωστόσο, το μη δεσμευτικό έγγραφο βοήθησε τον Πολωνό να εδραιώσει την εικόνα του ως ανθρώπου που υποστηρίζει τους αγρότες — ή τουλάχιστον το προσπαθεί.
Οι άλλοι νικητές είναι Ευρωπαίοι κατασκευαστές λιπασμάτων. Όταν το κόστος του φυσικού αερίου κορυφώθηκε το καλοκαίρι, πολλοί αδράνησαν την παραγωγή αντί να λειτουργούν με ζημιές — αλλά αυτό δεν εμπόδισε εταιρείες όπως η Yara, η Basf, η OCI, η Fertiberia και η Grupa Azoty να αποκομίσουν κέρδη ρεκόρ χάρη στο πόσο ακριβά τα προϊόντα τους έχουν γίνει.
Χαμένοι: Οι αγρότες είναι επιφυλακτικοί να αγοράσουν υπερτιμημένα αγροχημικά προϊόντα πριν από την επόμενη σεζόν φύτευσης. Η δημόσια στήριξη μπορεί να προσφέρει μια τόσο αναγκαία ανακούφιση, αλλά η ΕΕ θα χρειαστεί να βρει μια μακροπρόθεσμη λύση στην κρίση. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο τρομερή στην Αφρική και την Ασία, όπου οι χώρες αντιμετωπίζουν πραγματικές ελλείψεις λιπασμάτων και η επισιτιστική ανασφάλεια αυξάνεται.
Ετικέτα στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας
Μέχρι το τέλος αυτού του έτους, η Επιτροπή υποτίθεται ότι θα είχε οριστικοποιήσει μια νέα πολιτική που απαιτεί εναρμονισμένη διατροφική σήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας για να ενθαρρύνει τους καταναλωτές να αγοράζουν πιο υγιεινά τρόφιμα. Η διαμάχη μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας, η οποία υποστήριξε αντίπαλα συστήματα σήμανσης και διέλυσε το Συμβούλιο, εμπόδισε τη διαδικασία.
Νικητές: Το πρώιμο φαβορί ήταν το Nutri-Score, το γαλλικό σύστημα φωτεινών σηματοδοτών που προειδοποιεί για λιπαρά και αλμυρά περιεχόμενα συσκευασμένων τροφίμων μοιράζοντας ποιότητες που κυμαίνονται από πράσινο "A" έως ελλιπές κόκκινο "E". Παρά την κριτική ότι αυτή η προσέγγιση επισήμανσης είναι απλοϊκή και ανακριβής, το Nutri-Score εξακολουθεί να ισχύει, αν και οι προσαρμογές στον αλγόριθμο βαθμολόγησής του θα αξιολογηθούν από τη ΓΔ SANTE τους επόμενους μήνες. Η Γαλλία και οι υποστηρικτές της, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, μπορεί να είναι κοντά στο να κερδίσουν τον αγώνα.
Ηττημένοι: Hostility to Nutri-Score είναι υψηλό στις μεσογειακές χώρες μέλη, με την Ιταλία να ηγείται μιας μειοψηφίας που εμποδίζει τη γαλλική πρόταση. Η ιταλική κυβέρνηση υποστήριξε ένα ανταγωνιστικό σύστημα σήμανσης που ονομάζεται Nutrinform, το οποίο εμφανίζει τη συμβολή ενός τροφίμου στις καθημερινές διατροφικές απαιτήσεις χρησιμοποιώντας την οπτική μεταφορά μιας επαναφορτιζόμενης μπαταρίας. Ωστόσο, η υποστήριξη της Ισπανίας και της Τσεχίας δεν ήταν αρκετή για να ανατρέψει την κατάσταση.
Η απόφαση έχει πλέον καθυστερήσει, σε μια οπισθοδρόμηση για τον Κυριακίδη, να γίνει περισσότερη δουλειά για την αξιολόγηση του αλγόριθμου Nutri-Score και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει το τυρί Parmigiano και το ελαιόλαδο.
Κοινή Αγροτική Πολιτική
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε στη διάθεσή της ένα χρόνο για να αξιολογήσει τα σχέδια δαπανών των κυβερνήσεων της ΕΕ για την επόμενη ΚΓΠ, ύψους 270 δισεκατομμυρίων ευρώ τα επόμενα πέντε χρόνια. Μετά από δεκαετίες κριτικής που υποστήριζαν ότι η ΚΓΠ ήταν πολύ από πάνω προς τα κάτω και γραφειοκρατική, αυτή η νέα ΚΓΠ για πρώτη φορά έδωσε την εξουσία στις κυβερνήσεις της ΕΕ να σχεδιάζουν τις δικές τους γεωργικές πολιτικές αντί να τις υπαγορεύουν οι Βρυξέλλες.
Ο ρόλος της Επιτροπής ήταν λίγο-πολύ υποβιβασμένος σε εκείνον του κουτιού, αλλά η νέα διαδικασία έγκρισης ήταν ακόμα ένας αγώνας αγώνα ενάντια στο χρόνο που ώθησε τους δημοσίους υπαλλήλους της ΕΕ στα άκρα. Είναι ένα έργο που κατάφεραν να επιτύχουν — στην αρχή του χρόνου.
Νικητές: Το γεγονός ότι και τα 28 εθνικά ή περιφερειακά σχέδια έχουν πλέον εγκριθεί είναι μια νίκη για τους αγρότες. Ο αρχηγός της φάρμας Wojciechowski είχε προειδοποιήσει ότι ήταν πρόθυμος να επιλέξει έναν πολιτικό αγώνα με τις πρωτεύουσες για την έγκριση των σχεδίων για να ληφθούν περισσότερες επιδοτήσεις για τους αγρότες μικρής κλίμακας και την καλή διαβίωση των ζώων.
Δεν υπήρξε πολύ δράμα μέχρι τον θάνατο, όταν ο Πολωνός Επίτροπος προκάλεσε φασαρία για το σχέδιο της Ολλανδίας, τονίζοντας την εντατική ολλανδική γεωργία για να τονίσει ότι η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ είναι άδικη για τις χώρες της Ανατολής. Τελικά, απορρίφθηκε και το ολλανδικό σχέδιο πήρε το πράσινο φως, αλλά κέρδισε ακόμα κάποια πολιτική επαίνους από άλλους επικριτές της περιβαλλοντικής ατζέντας της Πράσινης Συμφωνίας.
Ηττημένοι: Πράσινοι ευρωβουλευτές και περιβαλλοντικές ομάδες, που έχουν υποστηρίξει εδώ και καιρό ότι αυτή η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ είναι μια φάρσα, ψευδοδιόρθωση για τα τρομερά οικολογικά προβλήματα που προκύπτουν από το αγροτικό μοντέλο της Ευρώπης. Οι διαμαρτυρίες τους έπεσαν ξανά στο κενό. Η ολλανδική κυβέρνηση έμεινε επίσης λίγο αμήχανη από το γεγονός ότι το σχέδιό της ήταν το τελευταίο που εγκρίθηκε, μετά από καθυστερήσεις όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις