Διεθνής διακυβέρνηση των ωκεανών

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας παρουσίασαν το ανανεωμένο θεματολόγιο της ΕΕ για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών, προτείνοντας δράσεις για προστατευμένους, καθαρούς και βιώσιμα διαχειριζόμενους ωκεανούς. Με την πολιτική αυτή, η ΕΕ επιβεβαιώνει τον ενεργό της ρόλο στη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών και ενισχύει τη δέσμευσή της στην υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών καθώς και του Στόχου Βιώσιμης Ανάπτυξης 14 σχετικά με τη ζωή στο νερό. Το νέο θεματολόγιο συντελεί σημαντικά στην υλοποίηση της γαλάζιας πτυχής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ενόψει της 2^ης διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τους ωκεανούς (27 Ιουνίου — 1 Ιουλίου 2022, Λισαβόνα) και της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα (COP15) (5-17 Δεκεμβρίου 2022 στο Μόντρεαλ) και σε συνδυασμό με την πρόταση της Επιτροπής για νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, μεταξύ άλλων στη θάλασσα, η ΕΕ αποδεικνύει την ισχυρή της δέσμευση για τους ωκεανούς.

Ο κ. Τζουζέπ Μπορέλ, Ύπατος εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, δήλωσε τα εξής: «Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαθέτουν από κοινού τη μεγαλύτερη αποκλειστική οικονομική ζώνη στον κόσμο. Ωστόσο, σχεδόν τα δύο τρίτα των ωκεανών παγκοσμίως βρίσκονται εκτός εθνικής δικαιοδοσίας. Αυτό απαιτεί μια συλλογική παγκόσμια προσέγγιση για την προστασία και την αποκατάστασή τους, καθώς και για την αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού των ωκεανών με βιώσιμο τρόπο, προς όφελος των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο. Το επικαιροποιημένο θεματολόγιο για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών ενισχύει περαιτέρω τον ρόλο μας και μας καθιστά κινητήρια δύναμη και αξιόπιστο εταίρο για την εξεύρεση πραγματικών και βιώσιμων λύσεων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ωκεανοί μας.»

Ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσους, Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, ανέφερε σχετικά: «Πρέπει να δείξουμε μεγαλύτερη φροντίδα για τους ωκεανούς μας. Με τη νέα πρόταση νόμου για την αποκατάσταση της φύσης επιδιώκουμε να θεραπεύσουμε τα θαλάσσια οικοσυστήματα της Ευρώπης, αλλά αυτό δεν θα είναι αρκετό. Πρέπει να κινητοποιήσουμε τους παγκόσμιους εταίρους μας για να επιτύχουμε βιώσιμη διαχείριση των ωκεανών και υγιή θαλάσσια ζωή σε ολόκληρο τον κόσμο. Γι' αυτόν τον λόγο, η Επιτροπή δεσμεύει έως 1 δισ. ευρώ για δράσεις που αφορούν την ωκεάνια και παράκτια βιοποικιλότητα και το κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα, καλούμε όλους τους διεθνείς μας εταίρους να ενισχύσουν την υλοποίηση των κοινών μας δεσμεύσεων και να εστιάσουν σε φιλόδοξες δράσεις για τους ωκεανούς ενόψει της επικείμενης COP 15 για τη βιοποικιλότητα.»

Επικαιροποίηση της στρατηγικής της ΕΕ σχετικά με την εξέλιξη της γεωπολιτικής κατάστασης και της βιωσιμότητας

Η διεθνής διακυβέρνηση των ωκεανών αφορά την από κοινού διαχείριση των ωκεανών και των πόρων τους, ώστε να είναι υγιείς και παραγωγικοί, προς όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Η σημερινή νέα κοινή ανακοίνωση βασίζεται στην ανακοίνωση του 2016 λαμβάνοντας υπόψη βασικές τάσεις, όπως η επιδείνωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και η επικίνδυνη μείωση της βιοποικιλότητας. Λαμβάνει επίσης υπόψη τη μεταβολή των γεωπολιτικών συνθηκών, όπως η επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η οποία έχει προκαλέσει αστάθεια και ανασφάλεια και έχει ως αποτέλεσμα το πάγωμα ορισμένων πρωτοβουλιών.

Ως ηγετικός παγκόσμιος παράγοντας, η ΕΕ καταρτίζει επικαιροποιημένο θεματολόγιο για καλύτερη διακυβέρνηση των ωκεανών μέσω διεθνούς προσέγγισης, διατομεακής και βάσει κανόνων, με στόχο την περαιτέρω εδραίωση του ηγετικού της ρόλου στη διακυβέρνηση των ωκεανών. Αξιοποιώντας και επικαιροποιώντας τις δεσμεύσεις που ορίζονται στην κοινή ανακοίνωση του 2016, η ΕΕ δεσμεύεται:

• να ενισχύσει το διεθνές πλαίσιο διακυβέρνησης των ωκεανών σε παγκόσμιο, περιφερειακό και διμερές επίπεδο·
• να υλοποιήσει τη βιωσιμότητα των ωκεανών έως το 2030 υιοθετώντας συντονισμένη και συμπληρωματική προσέγγιση όσον αφορά τις κοινές προκλήσεις και τις σωρευτικές επιπτώσεις·
• να εξακολουθήσει να καθιστά τους ωκεανούς χώρο ασφαλή και προστατευμένο, καθώς αυξάνεται ο ανταγωνισμός στα διεθνή ύδατα και πολλαπλασιάζονται οι προκλήσεις για την πολυμερή συνεργασία·
• να αναπτύξει τις διεθνείς γνώσεις για τους ωκεανούς ώστε η λήψη αποφάσεων να είναι τεκμηριωμένη και να οδηγεί σε ενέργειες για την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση των ωκεανών. 

Βασικές δράσεις για ασφαλείς, προστατευμένους, καθαρούς, υγιείς και βιώσιμα διαχειριζόμενους ωκεανούς

Η ανακοίνωση προσδιορίζει διάφορες βασικές προτεραιότητες για την υλοποίηση των δεσμεύσεων αυτών:

• ανάσχεση και αντιστροφή της απώλειας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας μετη σύναψη, το συντομότερο δυνατόν, μιας φιλόδοξης Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για την ανοικτή θάλασσα (Βιοποικιλότητα σε περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας) και με την επίτευξη του στόχου του 30% των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών έως το 2030·
• προστασία του θαλάσσιου βυθού απαγορεύοντας την εξόρυξη βαθέων υδάτων, η οποία καταστρέφει τον θαλάσσιο βυθό, και ρυθμίζοντας, όπου είναι αναγκαίο, τη χρήση των πλέον επιβλαβών για τη βιοποικιλότητα αλιευτικών εργαλείων·
• διασφάλιση βιώσιμης αλιείας με προσέγγιση μηδενικής ανοχής έναντι της παράνομης, αδήλωτης και ανεξέλεγκτης αλιείας και σε συμμόρφωση με τους διεθνείς κανόνες και πρότυπα. Η ΕΕ χαιρετίζει επίσης την ουσιαστική πολυμερή συμφωνία που συμβάλλει στην προστασία των ωκεανών, η οποία επιτεύχθηκε στο πλαίσιο του ΠΟΕΑ στις 17 Ιουνίου του τρέχοντος έτους, μετά από 21 χρόνια διαπραγματεύσεων. Η ΕΕ δεσμεύεται πλήρως να ολοκληρώσει τη συμφωνία όσο το δυνατόν συντομότερα με τα στοιχεία που δεν έχουν ακόμη συμφωνηθεί·
• καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής για υγιείς ωκεανούς, μελήψη μέτρων για τις θαλάσσιες μεταφορές σε ενωσιακό και σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και με την απαλλαγή του αλιευτικού τομέα από τις ανθρακούχες εκπομπές ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα·
• καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης, ιδίως με τη σύναψη μιας φιλόδοξης, νομικά δεσμευτικής παγκόσμιας συμφωνίας για τα πλαστικά έως το 2024·
• μετάβαση σε μια παγκόσμια βιώσιμη γαλάζια οικονομία, ιδίως με κλιμάκωση των επενδύσεων στην υγεία των ωκεανών και στη μετάβαση προς μια βιώσιμη γαλάζια οικονομία μέσω της επενδυτικής πλατφόρμας «BlueInvest» της ΕΕ, και με βελτίωση του ολοκληρωμένου θαλάσσιου σχεδιασμού·
• διαφύλαξη της ασφάλειας και της προστασίας στη θάλασσα μέσω της στενής παρακολούθησης και της ταχείας αντίδρασης σε απειλές κατά της ναυτιλιακής ασφάλειας, σε συνεργασία με τους εταίρους της όπως το ΝΑΤΟ, καθώς και μέσω της αντιμετώπισης της καταναγκαστικής εργασίας σύμφωνα με τους κανόνες της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας·
• ανάπτυξη των γνώσεων για τους ωκεανούς με τη δημιουργία διακυβερνητικής διεπαφής επιστήμης-πολιτικής για τη βιωσιμότητα των ωκεανών, με στόχο τη σύσταση Διακυβερνητικής Επιτροπής για τη Βιωσιμότητα των ωκεανών (IPOS), την προώθηση της ωκεάνιας διπλωματίας και των γνώσεων σχετικά με τους ωκεανούς·
• επενδύσεις στους ωκεανούς — έως 1 δισ. ευρώ την περίοδο 2021-2027 για τη ωκεάνια και παράκτια βιοποικιλότητα και το κλίμα, μεταξύ άλλων για την ανοικτή θάλασσα, και 350 εκατ. ευρώ ετησίως για την έρευνα σχετικά με τους ωκεανούς μέσω του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» 2021-2027.

Η κοινή ανακοίνωση θα παρουσιαστεί από τον επίτροπο Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας κ. Σινκέβιτσους κατά τη 2^η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους ωκεανούς και θα συζητηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. 

Το 2016, η ΕΕ ήταν η πρώτη κορυφαία οικονομία που δρομολόγησε το θεματολόγιό της για τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών και δεσμεύτηκε για ασφαλείς, προστατευμένους, καθαρούς, υγιείς και βιώσιμα διαχειριζόμενους ωκεανούς.

Το 2019 τα κράτη μέλη της ΕΕ εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην περαιτέρω παρακολούθηση και ανάπτυξη αυτού του θεματολογίου. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία υπογράμμισε τη σημασία που έχει η προώθηση του ρόλου της ΕΕ ως παγκόσμιου ηγέτη στη διακυβέρνηση των ωκεανών. Μια στοχευμένη διαβούλευση και ένα διεθνές φόρουμ ενδιαφερόμενων μερών υπέβαλαν συστάσεις για την ανάπτυξή του, προκειμένου να διασφαλιστεί ο διαρκής και ενεργός ρόλος που κατέχει η ΕΕ καθώς συμβάλλει στην επίτευξη των παγκόσμιων στόχων βιωσιμότητας.