Ευρώπη: Βιώνοντας σήμερα τις συνθήκες του μέλλοντος

* Άρθρο στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ του Κώστα Λαγουβάρδου, Μετεωρολόγου -Διευθυντή Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

Ολοένα και συχνότερα οι καύσωνες απασχολούν την κοινή γνώμη και τα Mέσα επικοινωνίας. Όχι μόνο για τη μακρινή Ινδική χερσόνησο ή την Κίνα αλλά πλέον συχνά και για την Ευρώπη. Φέτος η Δυτική Ευρώπη δοκιμάζεται, ήδη από τις αρχές Ιούνιου, με θερμοκρασίες ρεκόρ για την εποχή, ενώ το δεύτερο δεκαήμερο του Ιουλίου δοκιμάζει εκ νέου τις αντοχές των ευρωπαίων πολιτών, με ιστορικά υψηλές θερμοκρασίες σε περιοχές της Δυτικής Ευρώπης. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία έδωσε προειδοποίηση για 40 βαθμούς σε περιοχές στον Νότο της χώρας για τις 19 Ιουλίου.

Παρόλο που κύματα καύσωνα συνέβαιναν και στο παρελθόν, τα συχνότερα και χρονικά εκτεταμένα κύματα καύσωνα συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Όπως γνωρίζουμε, η κλιματική αλλαγή προκαλείται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου στη δημιουργία του οποίου πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις καύσεις  των ορυκτών καύσιμων. Ήδη το διοξείδιο του άνθρακα έφτασε το Ιούνιο του 2022 σε επίπεδο κατά 50% υψηλότερο από την προβιομηχανική εποχή, χωρίς οι ρυθμοί αύξησής του να παρουσιάζουν κάποια τάση σταθεροποίησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο συχνότερους καύσωνες αλλά και μεταβολή των μέσων θερμοκρασιών προς ολοένα και υψηλότερα επίπεδα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι -από το 2012 έως σήμερα-υψηλότερη όλους τους μήνες από τις κανονικές τιμές, ενώ η Αρκτική θερμαίνεται με διπλάσιο ρυθμό απ’ ό,τι σε άλλες περιοχές του πλανήτη μας. Η επιστημονική κοινότητα είναι αρκετά απαισιόδοξη για το αν τελικά θα καταφέρουμε να περιορίσουμε δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ώστε να αποφύγουμε τα δυσμενέστερα σενάρια για το μέλλον.

Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, και παρόλο που μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο  δεν είχαμε κάποιο μεγάλο καύσωνα την τρέχουσα χρονιά, όλοι θυμόμαστε την ακραία συμπεριφορά της θερμοκρασίας το καλοκαίρι του 2021. Ένα καλοκαίρι με παρατεταμένη περίοδο πολύ υψηλών θερμοκρασιών, που δοκίμασε τις αντοχές μας αλλά και με σημαντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, στα οικοσυστήματα, ιδίως με τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια και στην Αττική. Το καλοκαίρι του 2021 στην Ελλάδα μας έδωσε μια εικόνα, ένα στιγμιότυπο ενός τυπικού καλοκαιριού του μέλλοντος.

Η ολοένα αυξανόμενη θερμοκρασία του πλανήτη διαταράσσει τα καιρικά συστήματα, πιθανόν συμβάλλει στο να γίνουν πιο έντονα και πιο καταστροφικά. Οι επιστήμονες διεθνώς προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τη συμπεριφορά του καιρού σε ένα ολοένα και πιο θερμό πλανήτη και να εντοπίσουν ποιες περιοχές θα είναι πιο ευάλωτες στα έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα. Δυστυχώς η Μεσόγειος συγκαταλέγεται στις περιοχές αυτές όπου τις επόμενες δεκαετίες αναμένουμε επιδείνωση των συνθηκών και αλλαγή του κλίματός μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε μια απορρύθμιση του κλίματος του πλανήτη μας; Να περιοριστούνοι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.  Κάτι τέτοιο βέβαια δεν είναι απλό: λόγω των  τεράστιων οικονομικών συμφερόντων τα βήματα που γίνονται μέχρι τώρα για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι αργά και αποσπασματικά. Ειδικά στη φετινή συγκυρία με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση, η στροφή στην εντονότερη χρήση ορυκτών καυσίμων αποτελεί ένα πισωγύρισμα.

Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και επηρεάζει πλέον σημαντικά τη ζωή μας, απασχολώντας τις σύγχρονες κοινωνίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες. Αποτελεί μια πρόκληση επιβίωσης του πλανήτη μας και της ζωής όπως την έχουμε συνηθίσει, πρόκληση την οποία δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε. Η Δυτική Ευρώπη βιώνει αυτέςτις ημέρες εικόνες από το μέλλον της, όταν οι φετινές ακραίες θερμοκρασίες θα είναι η κανονικότητα. Στην Ελλάδα βιώσαμε το μέλλον μας το περυσινό καλοκαίρι. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν αν θέλουμε να ζούμε στις επόμενες δεκαετίες  με τις συνθήκες του καλοκαιριού του 2021 και ας πιέσουμε όσο μπορούμε για να αναστρέψουμε την πορεία προς την κλιματική απορρύθμιση.