Η Ελλάδα είναι μια χώρα κατ’εξοχήν τουριστική. Για αρκετές δεκαετίες όμως, το τουριστικό προϊόν της είχε συνδεθεί με τους καλοκαιρινούς μήνες, την χαμηλή ποιότητα, και το γρήγορο κέρδος. Ο διεθνής ανταγωνισμός όμως, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έδειξε πως το μοντέλο αυτό έχει ξεπεραστεί. Έτσι, οι επενδύσεις πρέπει να στοχεύουν στην παροχή ποιότητας, και στην προστασία του φυσικού και ιστορικού μας κεφαλαίου. Η δημιουργία ολοκληρωμένων δικτύων πεζοπορικών και ποδηλατικών μονοπατιών σε έναν τόπο, κινείται προς ακριβώς αυτήν την κατεύθυνση, αναδεικνύοντας με μοναδικό τρόπο στον επισκέπτη τα φυσικά, ιστορικά και κοινωνικά προτερήματα του, με το μικρότερο δυνατό κόστος. Πράγματι, τα μονοπάτια πεζοπορίας αποτελούν έναν ανεκτίμητο θησαυρό, που κατάλληλα προστατευμένος και αξιοποιημένος με ευαισθησία και προσοχή μπορεί να πυροδοτήσει την ήπια και βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής υπαίθρου.
Στην Ελλάδα, υπήρχαν και υπάρχουν πολλά χιλιόμετρα πεζοπορικών διαδρομών απλές διαδρομές, και ορειβατικές πεζοπορίες, καθώς και άπειρα χιλιόμετρα από τα παραδοσιακά μονοπάτια που περπατούσαν οι άνθρωποι στην ύπαιθρο για τις καθημερινές τους ασχολίες και εργασίες αλλά και την μετάβασή τους από τόπο σε τόπο. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, ελλείψει οργάνωσης και θεσμικού πλαισίου, στην καλύτερη των περιπτώσεων, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, αυτές οι διαδρομές ήταν απλά σηματοδοτημένες. Και συχνά, ακόμα και η σηματοδότησή τους υπήρξε ελλιπής και καθόλου φιλική προς το περιβάλλον, δημιουργώντας παράλληλα οπτική ρύπανση. Τέλος, οι περισσότερες διαδρομές δεν ήταν γνωστές στο ευρύ κοινό, λόγω ελλιπούς, ή και καθόλου, προώθησής και προβολής τους. Εξαίρεση αποτέλεσε η δουλειά και η σήμανση των ορειβατικών διαδρομών από την ΕΟΟΑ η οποία όμως αφορούσε τα χαρακτηρισμένα ορειβατικά μονοπάτια.
Στο Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας έγινε γρήγορα σαφές ότι ένα ολοκληρωμένο δίκτυο διαδρομών πρέπει να προσφέρει πολλά παραπάνω. Κύριος άξονάς ενός τέτοιου δικτύου είναι πως απευθύνεται στο ευρύ κοινό και έχει σκοπό να προσελκύσει επιπλέον κόσμο που δεν συνηθίζει να ασχολείται με αυτή τη δραστηριότητα. Σημαντικό στοιχείο, αποτελεί η σωστή επιλογή των διαδρομών, που ενδείκνυται να συνδυάζουν μοναδικά τοπία, ιστορικά μνημεία, παραδοσιακούς οικισμούς, να αναδεικνύουν ποικίλα άλλα στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς (τοπική κουζίνα, μουσική, παραδόσεις κλπ) κ.ο.κ.. Παράλληλα, η σηματοδότηση του δικτύου πρέπει να υποδεικνύει καταρχήν την κατεύθυνση της πορείας και επιπλέον να έχει ενημερωτικό και επεξηγηματικό χαρακτήρα.
Το 2016 το ΥΠΕΝ, λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος, ειδικότερα τα προηγούμενα 5 χρόνια, για τον εναλλακτικό και υπαίθριο τουρισμό, καθώς και την παράλληλη έξαρση των επισκεπτών για προορισμούς της υπαίθρου, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη ευαισθησία σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας και ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας, ανέλαβε την πρωτοβουλία να συντάξει Τεύχος Τεχνικών Προδιαγραφών για τα μονοπάτια καλύπτοντας ένα σημαντικό νομοθετικό κενό.
Το Σχέδιο Υ.Α. «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών», συντάχτηκε από το Τμήμα Δασικών Προστατευόμενων Περιοχών & Δασικής Αναψυχής της Δ/νσης Διαχείρισης Δασών & Δ.Π. και αναρτήθηκε στην Διαύγεια για διαβούλευση, τέλη Ιουλίου 2016 και για έναν ολόκληρο μήνα. Υπήρξε τεράστιο ενδιαφέρον από ειδικούς, φορείς, επαγγελματίες, πολίτες (Ε.Ο.Ο.Α., ΚΟΙΝ.ΣΕΠ., Σ.Ε.Υ.Τ.Ε.Δ., οδηγούς βουνού, ορειβατικούς και πεζοπορικούς συλλόγους) κλπ, με συνέπεια να συνεχιστεί η διεργασία της Υ.Α. και η ενσωμάτωση των σχολίων και προτάσεων που παρουσιάστηκαν, για αρκετούς μήνες και εν τέλει να υπάρξει ευρεία αποδοχή της.
Οι Τεχνικές Προδιαγραφές, αποτέλεσαν το πρώτο θεσμικό πλαίσιο που ως εργαλείο σχεδιασμού, συμβάλλει στην προώθηση και δημιουργία ολοκληρωμένων δικτύων πεζοπορικών – ορειβατικών μονοπατιών, και εξυπηρετεί τριπλό στόχο : οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, περιβαλλοντικής προστασίας και εκπαίδευσης.
Επιπλέον εισήγαγαν μια σειρά από καινοτομίες σχετικές με το θέμα :
- Αναφέρονται σε κάθε είδους πεζοπορικές διαδρομές, ορεινές, παραλίμνιες, παραποτάμιες, παραθαλάσσιες, σύνθετες κλπ, ενώ έως τότε η νομοθεσία αναφερόταν μόνο σε μονοπάτια ορειβασίας.
- Εισάγουν μια σειρά από νέα χαρακτηριστικά όπως το είδος του μονοπατιού και ο βαθμός δυσκολίας.
- Ενεργοποιούν για πρώτη φορά διαδικασία Εθνικής Πιστοποίησης των υφιστάμενων και νέων/προτεινόμενων δικτύων μονοπατιών στο πλαίσιο της εθνικής αλλά και ευρωπαϊκής νομοθεσίας και εμπειρίας, δημιουργώντας το αντίστοιχο σήμα.
- Εμπλέκουν στην διαδικασία δημιουργίας δικτύων πεζοπορικών διαδρομών, όλους τους σχετικούς φορείς, συλλόγους, ΚΟΙΝΣΕΠ, ΑΜΚΕ κλπ, στα πρότυπα των συμμετοχικών διαδικασιών με την πρόβλεψη δημιουργίας των Συμβουλευτικών Επιτροπών Πεζοπορικών και Ορειβατικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΟΔ).
- Ξεκαθαρίζουν το τοπίο για το είδος των μελετών (δασικές μελέτες) και των απαιτήσεών τους ώστε να μην υπάρχουν υπερτιμολογήσεις τόσο στις μελέτες όσο και στις σχετικές κατασκευές.
- Εξασφαλίζουν το περιβαλλοντικό πρόσημο στα εν λόγω έργα, προτάσσοντας τα ελάχιστα απαιτούμενα έργα – κατασκευές με φυσικά υλικά και με μη μηχανοκίνητους τρόπους και εργαλεία.
- Εξασφαλίζουν ενιαίο και αναγνωρίσιμο τρόπο σήμανσης, αφήνοντας ταυτόχρονα την δυνατότητα δημιουργίας τοπικού «λογοτύπου» ανάλογα με το δίκτυο για την προώθηση και προβολή του.
- Προωθούν για πρώτη φορά την έννοια του «δικτύου πεζοπορικών μονοπατιών» στο πνεύμα της ολοκληρωμένης δημιουργίας τους ώστε να μπορέσουν να αξιοποιηθούν για προγράμματα εναλλακτικού τουρισμού.
- Εισάγουν την έννοια της «ιδίας ευθύνης» για τους περιπατητές – πεζοπόρους που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ορθή σήμανση.
- Για πρώτη φορά δόθηκαν οδηγίες για δημιουργία μονοπατιών για ΑμεΑ και εμποδιζόμενα άτομα.
- Η Υ.Α. 151344/165 «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών χάραξης, σήμανσης, διάνοιξης και συντήρησης των ορειβατικών – πεζοπορικών μονοπατιών» υπογράφηκε το 2017 (ΦΕΚ 206/β/02017) και τροποποιήθηκε (ΦΕΚ2004/Β/2018) ώστε να δώσει περεταίρω οδηγίες για τις καταγραφές των μονοπατιών, καθώς και να διασφαλίσει τα υφιστάμενα δίκτυα που προϋπήρχαν από την ΥΑ, ώστε να μπορούν να πιστοποιηθούν.
Ωστόσο, η Υ.Α. είναι μόνο το πρώτο βήμα μιας σειράς ενεργειών και δράσεων του ΥΠΕΝ προς την κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης πρότασης για το περιβάλλον και τον εναλλακτικό τουρισμό. Τα επόμενα βήματα που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη και επεξεργασία είναι : Δημιουργία ψηφιακού Εθνικού Μητρώου Περιβαλλοντικών Διαδρομών, Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για μελέτες ολοκληρωμένων δικτύων μονοπατιών από δήμους ή/και συνέργειες δήμων, με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο, χρηματοδότηση πιλοτικών – εμβληματικών έργων δικτύων μονοπατιών.
Το ΥΠΕΝ προωθεί την δημιουργία και υποστήριξη των δικτύων με όσες περισσότερες και πιο καινοτόμες δράσεις μπορεί να εντάξει στο πρόγραμμά του καθώς και με αξιοποίηση συνεργασιών και συνεργειών με άλλα υπουργεία.
Μέχρι σήμερα έχουν υλοποιηθεί αλλά και μελετώνται χιλιάδες χιλιόμετρα δικτύων μονοπατιών σε όλη την χώρα. Ολοκληρώθηκαν ήδη και λειτουργούν και βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτης και κατασκευής εκατοντάδες χιλιόμετρα σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας.
Υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από πεζοπόρους όχι μόνο από την Ευρώπη αλλά και από όλο τον πλανήτη. Το ενδιαφέρον αυτό φάνηκε τα 2 τελευταία χρόνια με την διοργάνωση για πρώτη φορά Πανελλήνιας συνάντησης των εν ενεργεία πεζοπορικών μονοπατιών. Η 1ηΠανελλήνια Συνάντηση Μονοπατιών έλαβε χώρα στην Βυτίνα και στην Δημητσάνα τον Νοέμβριο του 2017, με πρωτοβουλία του MenalonTrail. Στην διήμερη συνάντηση έγιναν πλήθος παρουσιάσεις από έλληνες και ξένους και υπήρξε πολύ μεγάλη δημοσιογραφική κάλυψη κυριολεκτικά από όλο τον κόσμο.Η 2ηΠανελλήνια Συνάντηση Μονοπατιών έλαβε χώρα στην Άνδρο τον Οκτώβριο του 2018, με συνδιοργανωτές την ΑΜΚΕ “Ερευνητικό Κέντρο Άνδρου – Andros Routes” και το ΥΠΕΝ το οποίο κάλυψε μέρος της χρηματοδότησης μέσω του Πράσινου Ταμείου. Η 3ηΠανελλήνια Συνάντηση Μονοπατιών προγραμματίζεται για τον Νοέμβριο του 2019 στο Μέτσοβο.
