Περίπου 18,5 εκατομμύρια ευρώ για πρόληψη λόγω της κρίσης αλλά γύρω στα 200 ως 250 εκατομμύρια ευρώ δαπανώνται κάθε χρόνο για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών. Ο απολογισμός είναι λυπηρός: Πάνω από 500.000 στρέμματα ελληνικών δασών και φυτικών καλλιεργειών, κάθε χρόνο, γίνονται στάχτη` φυτά, δέντρα, ζώα και πουλιά χάνονται ή μένουν χωρίς σπίτι ενώ δεν είναι λίγες οι φορές, που στις δασικές πυρκαγιές χάνονται ανθρώπινες ζωές, ακόμη και πυροσβεστών, λόγω οδυνηρών σφαλμάτων, γραφειοκρατίας κ.ά.
Η βασική διαφορά έγκειται στο στάδιο της πρόληψης, εξηγεί ο Δρ. Δασολογίας, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, Γαβριήλ Ξανθόπουλος. Μ' εξαίρεση το 1910, που μπήκε φωτιά στο Δάσος του Τατοΐου, το οποίο δεν είχε καθαριστεί, όπως έπρεπε, διότι υπήρχε η βασιλική οικογένεια, που εμπόδιζε τέτοιες δραστηριότητες, οι πρώτοι νεκροί από δασική φωτιά στη χώρα μας ήταν το 1977 και το αποκορύφωμα ήταν η τραγική κατάσταση που δημιουργήθηκε το 2007.
Όπως λέει, η ελληνική μετανάστευση γύρω στη δεκαετία του ’60 -70 γέννησε μεγαλύτερες παθογένειες το ‘ 80, όταν πλέον ο κόσμος που ζούσε στην επαρχία την εγκατέλειψε και τα δάση που ήταν χρηστικά εγκαταλείφθηκαν και συσσωρεύτηκε βιομάζα, σε πολλές περιπτώσεις «έκλεισαν», δηλαδή δεν κόβονταν ενδιάμεσοι κορμοί για να καθαρίσουν, δεν ανέπνεαν κ.ά.
Η αντιμετώπιση μιας δασικής πυρκαγιάς είναι διαφορετική από μια αστική πυρκαγιά ενώ συχνά η Πυροσβεστική έρχεται να μαζέψει και τα σπασμένα άλλων υπηρεσιών.Περισσότερα από 28.000 στρέμματα καίγονται κατά μέσον όρο από το 1998 κι έπειτα, απ΄ όταν οι αρμοδιότητες για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών πέρασαν από την Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική. Ειδικότερα, την περίοδο 1984-1997, ο μέσος όρος καμένης έκτασης είναι 497.430 στρέμματα ανά έτος, ενώ την περίοδο 1998-2011 είναι 525.517 καμένα στρέμματα ανά έτος. Καθαρισμοί, δασικοί δρόμοι όλα αργούν ή δεν γίνονται την ώρα που πρέπει ή και καθόλου ελλείψει προσωπικού ή κονδυλίων κι η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί.
Το Agrocapital συνεισφέροντας στο διάλογο για τα δάση εκτιμά, βάσει των προτάσεων που κατά καιρούς κάνουν οι Έλληνες επιστήμονες, που ασχολούνται με τα δάση, ότι η συζήτηση για την επόμενη χρονιά πρέπει να ξεκινήσει μέσα στο Γενάρη κι όχι το καλοκαίρι, που θα είναι ξανά αργά.
1ον. Οργάνωση - Σχεδιασμός. Σχεδόν πάντα της τελευταίας στιγμής ή κατόπιν εορτής. Τώρα είναι η ώρα για να σχεδιαστούν μέτρα, για το καλοκαίρι, διότι οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί του κράτους, λόγω και των έκτακτων μέτρων, που παίρνουν τη σειρά άλλων νομοθετημάτων στη Βουλή, καθυστερούν. Έγκειται στη γενικότερη οργάνωση του κρατικού μηχανισμού αλλά και της αυτοδιοίκησης, δηλαδή η γραφειοκρατία είναι πανταχού παρούσα, από το στάδιο της παραχώρησης μέχρι της απορρόφησης κονδυλίων για καθαρισμούς του χώρου, συμβάσεις, σκουπιδότοπους κ.ά. Η αποδιοργάνωση της Αυτοδιοίκησης, λόγω τρόικας αναμένεται να επιφέρει νέο πλήγμα και στο θέμα των δασών.
2ον. Εκπαίδευση. Το υπουργείο Παιδείας σχεδόν απουσιάζει παντελώς στο ζήτημα της αντιπυρικής προστασίας. Ακόμη κι αν υπάρχουν πυροσβεστικοί ψεκαστήρες πόσοι γνωρίζουν να τους χρησιμοποιήσουν; Η κουλτούρα όμως για την αγάπη για το δάσος, δεν γεννιέται μόνο από περιβαλλοντικά μαθήματα εντός τάξης αλλά και μέσα από τη γνωριμία των παιδιών με το δάσος.
3ον. Δασικοί Χάρτες. Το θέμα του κτηματολογίου είναι το μεγάλο και μόνιμο αγκάθι, που όταν ολοκληρωθεί, θα υπάρχει μια πιο υγιής βάση ακόμη και για τα τελικά στατιστικά στοιχεία, που σήμερα ελέγχονται ως προς την ακρίβειά τους και καθυστερούν ν΄ αποδοθούν στους επιστήμονες ώστε να υπάρχει καλύτερη διαχείριση των υπηρεσιών: Π.χ. χρειάζονται περισσότερες πυροσβεστικές δυνάμεις στην Πελοπόννησο, όπου έχουμε υψηλότερη συχνότητα εκδήλωσης πυρκαγιών ή διασπορά δυνάμεων σε συγκεκριμένο διάστημα.
4ον. Νομοθεσία. Ο διχασμός προσωπικότητας της ελληνικής νομοθεσίας, που από τη μια το Σύνταγμα προστατεύει τα δάση, από την άλλη, αρνείται μια πραγματικότητα, που έχει να κάνει με ανθρωπογενείς δραστηριότητες και το γεγονός ότι βασίζεται στη νομοθεσία άλλων εποχών. Αφενός υπάρχουν αυθαίρετα, που άλλοτε για λόγους οικονομικούς νομιμοποιούνται αφετέρου υπάρχει η φυσική ανάγκη για επέκταση οικισμών αλλά και για αγροτικές δραστηριότητες. Όμως ο χωροταξικός σχεδιασμός γίνεται συνήθως κατόπιν εορτής, αντί να προηγείται της δημιουργίας οικισμών, που θα εμπόδιζε τη μανία των οικοπεδοφάγων ή των κάθε λογής συμφερόντων.
5ον. Συντονισμός. Διαχρονικό το πρόβλημα της έλλειψης συντονισμού των υπηρεσιών και ποιός θα κρατά το πάνω χέρι, οι ηγεσίες των υπουργείων και ποιών: Προστασίας του Πολίτη, Εσωτερικών, Περιβάλλοντος, Αγροτικής Ανάπτυξη γεγονός που μεταφέρεται και στις Υπηρεσίες: Πυροσβεστική, η Δασική Υπηρεσία, Αυτοδιοίκηση, Πολιτική Προστασία.
6ον. Αποψίλωση υπηρεσιών. Ήτανε στραβό το κλήμα το έφαγαν και τα μνημόνια. Λιγοστό το ανθρώπινο δυναμικό της Δασικής Υπηρεσίας και μεγάλο ηλικιακά δεν παίρνει αρκετά κονδύλια για την πρόληψη, ώστε να καθαρίσει εγκαίρως τους δασικούς δρόμους και να προσφέρει προτού ξεσπάσει στη φωτιά.
7ον. ΜΜΕ. Η ασφυκτική πίεση των μέσων μαζικής ενημέρωσης δημιουργεί στις μεγάλες πυρκαγιές κλίμα πανικού και στους ιθύνοντες αλλά και στους ανθρώπους που ζουν την κατάσταση εκ των έσω. Μπλοκάρει πολλές φορές ιδίως τους εκλεγμένους, με αποτέλεσμα να κάνουν συχνά σπασμωδικές κινήσεις κι η κατάσταση να ξεφεύγει από τον έλεγχο. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο, όταν πρόκειται για τη διαχείριση μιας μεγάλης πυρκαγιάς ή έπειτα, για την αναγέννηση ενός δάσους, αφού τα μίντια πιέζουν για γρήγορα αποτελέσματα, ενώ στην περίπτωση του δάσους, πρέπει να ολοκληρωθεί ο κύκλος.
8ον. Εθελοντικές ομάδες. Η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να εντάξει κανονικά στο δυναμικό του, τις εθελοντικές ομάδες ώστε να μπορεί να ενισχυθεί σε προσωπικό, το ήδη υπάρχον επαγγελματικό. Όπου έχουν λειτουργήσει οι εθελοντικές ομάδες με οργανωμένο σχέδιο τα αποτελέσματα είναι υπαρκτά και σημαντικά.
9ον. Μαζικές συνταξιοδοτήσεις. Η πρόωρη συνταξιοδότηση στελεχών της Πυροσβεστικής ή οι τακτικές μεταθέσεις, που δεν βοηθούν στη γνώση μιας περιοχής. Αυτό αναμένεται να επιδεινωθεί και το επόμενο διάστημα δεδομένου ότι η τρόικα πιέζει διαρκώς για νέες απολύσεις, διαθεσιμότητες κ.ο.κ.
10ον. Επιστημονικά μοντέλα. Η έλλειψη διάχυσης γνώσης στις νέες επιστημονικές εξελίξεις, προσομοιώσεις σε φωτιές, μαθηματικά μοντέλα κ.ά. ώστε να υπάρξουν συνέργιες κι η απομάκρυνση στελεχών που τα γνωρίζουν λόγω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, μεταθέσεων, πελατειακών σχέσεων κ.ά.
11ον. Άναρχη δόμηση. Το θέμα της άναρχης δόμησης και της έλλειψης χωροταξικού σχεδιασμού, ειδικά σε περιοχές με αυθαίρετα ή στα μικρά χωριά, που έχουν επεκταθεί με αποτέλεσμα να μην μπορούν να περάσουν από τους στενούς δρόμους ούτε καν πυροσβεστικά αυτοκίνητα ή να διακόπτεται η κυκλοφορία. Το θέμα της ασφάλειας των οικισμών είναι ξένο προς τη νοοτροπία των Ελλήνων, ενώ δεν υπάρχει κι αντιπυρικός σχεδιασμός στα σπίτια, ειδικά αυτά που βρίσκονται σε περιβάλλον ημιαστικό ή στην εξοχή.
12ον. Έλλειψη διακριτών ρόλων. Η κόντρα δασολόγων-πυροσβεστών μονοπωλεί πολλές φορές το ενδιαφέρον, διότι αφενός οι μεν πρώτοι ξέρουν τις ιδιαιτερότητες ενός δάσους, τα μονοπάτια του, τους δρόμους του, ποιά είδη έχουν περισσότερη ανάγκη να προστατευθούν ή καίγονται πιο εύκολα, αφετέρου οι πυροσβέστες γνωρίζουν καλύτερα τη διαχείριση της φωτιάς εντός οικισμών. Οι πυροσβέστες τρέχουν να σβήσουν τις φωτιές στους οικισμούς, αφού από παντού τους φωνάζει κόσμος, με αποτέλεσμα και το δάσος μένει απροστάτευτο, ενώ θα μπορούσαν να μοιραστούν οι ρόλοι και να πάρουν μαζί τους εθελοντές και δασολόγοι, δασικοί υπάλληλοι, συνεταιρισμοί δασεργατών δασεργάτες, να σβήνουν τη φωτιά μέσα στη δασική έκταση.
13ον. Άγνοια- Αδιαφορία πολιτών. Αφήνουν ακόμη και σήμερα τσιγάρα, φτιάχνουν μπάρμπεκιου, κάνουν ελεύθερο κάμπινγκ ανάβοντας φωτιές πιστεύοντας ό, τι οι πυρκαγιές προκαλούνται μόνον από εμπρηστές. Δεν είναι αλήθεια αυτό. Οι πυρκαγιές δεν προκύπτουν μόνο από εμπρηστές αλλά ακόμη και από ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που έκαναν λ.χ. το λάθος ν΄ ανάψουν μια φωτιά για να κάψουν κάτι. Επίσης, συχνά μέσα στους κήπους φυτεύουν είδη τα οποία δεν είναι για τον ελληνικό χώρο ή δεν φροντίζουν όταν το σπίτι τους βρίσκεται στην εξοχή, να ελέγξουν, αν η σκεπή είναι κατάλληλη, δηλαδή παίρνει εύκολα ή όχι φωτιά. Υπάρχουν ειδικά υλικά στο εμπόριο.
14ον. Εμμονές γεωργών-κτηνοτρόφων. Το ίδιο βιολί με τη δημιουργία εστιών φωτιάς είτε για να κάψουν καλαμιώνες είτε για να βοσκήσουν τα αγροτικά ζώα, οι οποίες ενίοτε παίρνουν διαστάσεις, συνεχίζουν κυρίως κτηνοτρόφοι. Η ορθολογική διαχείριση των δασών, στη βάση συγκεκριμένων σχεδίων, όπου έχει γίνει, υπό την καθοδήγηση επιστημόνων, σε κτηνοτρόφους ή άλλα συναφή παραγωγικά επαγγέλματα θα μπορούσε να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες, ώστε και να μην υπάρχει αποψίλωση αλλά και ν’ ανοίγουν τα δάση και ν΄ αποφεύγεται η λαθροϋλοτόμηση. Με τη νέα ΚΑΠ το πρόβλημα αυτό θα πρέπει να επιλυθεί άμεσα, ειδάλλως θα χαθούν πάλι κονδύλια με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους παραγωγούς της εκτατικής κτηνοτροφίας.
15ον. Συμφέροντα εργολάβων. Δεν υπάρχει καμία μέριμνα για εργολάβους, οι οποίοι πήγαν κι έχτισαν όπου να’ ναι – όχι καλύβια αλλά βιλίτσες δίπλα στη θάλασσα- καταπάτησαν αποδεδειγμένα δασικές εκτάσεις και το καθεστώς ατιμωρησίας συνεχίζεται λόγω της νομιμοποίησης των αυθαιρέτων, τα οποία αντιμετωπίζονται κατά κύριο λόγο, οριζόντια και βάσει εισπρακτικών κριτηρίων.
16ον. Συλλογή βιομάζας. Η έλλειψη ορθολογικής διαχείρισης των δασών, ώστε να μην δημιουργηθούν εστίες πυρκαγιάς (σκουπιδότοποι, ακαθάριστο δάσος) σκοντάφτει και στην δαιδαλώδη νομοθεσία και στα τεχνικά προβλήματα. Παραγωγοί ρητίνης, μελισσοκόμοι, καστανοπαραγωγοί, δασεργάτες είναι κοινωνοί και προστάτες του δάσους αλλά αυτό πρέπει να γίνεται πιο οργανωμένα. Καθαρισμένο δάσος δύσκολα πιάνει φωτιά ή δύσκολα επεκτείνεται η πυρκαγιά. Το παράδειγμα της βόρειας Εύβοιας, που τα δάση της έχουν ρητινοπαραγωγούς, οι οποίοι προστατεύουν το δάσος είναι χαρακτηριστικό, όσο κι αν η επιδότησή τους έχει μειωθεί οικτρά.
17ον. Πρόληψη. Δεν υλοποιήθηκε η πρόταση για Μόνιμη Επιτροπή Πρόληψης Πυρκαγιών, ώστε να επιλυθούν τα βασικά προβλήματα εξαρχής και να μην τρέχουμε κατόπιν εορτής.
18ον. Εναέρια Μέσα. Υπάρχει υπερβολική εμπιστοσύνη στα εναέρια μέσα, σε σημείο συχνά οι υπηρεσίες να επαναπαύονται. Όμως, η χρήση εναέριων μέσων συνήθως είναι εξαιρετικά δαπανηρή το κόστος κυμαίνεται πάνω από 3.882 -9.471 € μόνο μια ώρα πτήσης και σε αρκετές των περιπτώσεων δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, π.χ. όταν είναι νύχτα, εφόσον πνέουν ισχυροί άνεμοι, δεν υπάρχουν αρκετά αεροπλάνα κ.ά.
19ον. Καταπόνηση προσωπικού. Οι περισσότερες φωτιές μπαίνουν μετά τις 8 το βράδυ ως αργά τη νύχτα αλλά οι υπηρεσίες λειτουργούν από νωρίς, με τον ίδιο ρυθμό με αποτέλεσμα οι πυροσβέστες να χάνουν δυνάμεις και να έχουν μέρες να κοιμηθούν, όταν τα μέτωπα είναι ισχυρά. Λόγω Δημοσίου, η διαχείριση προσωπικού παρουσιάζει στρεβλώσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει από κάποιο σημείο και μετά, μεγάλη κόπωση, την ώρα της μάχης με τη φωτιά.
20ον. Ένοπλες δυνάμεις. Η διαχείριση των ενόπλων δυνάμεων δεν γίνεται στη βάση ενός συγκεκριμένου σχεδίου από την αρχή της χρονιάς, με αποτέλεσμα να καλούνται φαντάροι να συμμετάσχουν, χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση.