H γεωοικονομία του λιθίου

Του Νάσου Πετράκη

Καθώς η παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, η ζήτηση για λίθιο, βασικό συστατικό του πιο ευρέως χρησιμοποιούμενου μοντέλου μπαταρίας, αυτού των ιόντων λιθίου, εκτοξεύεται. Ωστόσο, η παραγωγή αυτής της πρώτης ύλης δεν συμβαδίζει με τις ανάγκες. Ο κίνδυνος είναι ότι θα γίνει ένα ολοένα και πιο πολιτικό ζήτημα στον ανταγωνισμό μεταξύ χωρών για την τοπική παραγωγή μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα, μια ευκαιρία για να προωθηθεί η εκβιομηχάνιση.

Η ενεργειακή κρίση που βιώνει η Ευρώπη έχει επιβάλλει μια ενεργειακή μετάβαση. Τη μετάβαση από την εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες σε αυτήν από στρατηγικά μέταλλα, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο δύσκολη από ό,τι περίμεναν οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Για παράδειγμα, η προσφορά λιθίου προβλέπεται να είναι περίπου 4% χαμηλότερη από την προβλεπόμενη ζήτηση το 2030 και 24% χαμηλότερη το 2035, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι όλα τα νέα έργα εξόρυξης που θεωρούνται επί του παρόντος πιθανά από τη βιομηχανία, θα υλοποιηθούν, παράλληλα με μια σημαντική επέκταση των έργων ανακύκλωσης λιθίου.

Ο ανεπαρκής εφοδιασμός θα μπορούσε να καθυστερήσει σημαντικά την ενεργειακή μετάβαση. Επιπλέον, οι καταστάσεις σπανιότητας επιδεινώνουν τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό, όπως φάνηκε με τις μάσκες ή τα εμβόλια κατά τη διάρκεια της πανδημίας ή με το ρωσικό αέριο σήμερα.

Καθώς το λίθιο έχει γίνει στρατηγική πρώτη ύλη, οι κυβερνήσεις θα παρέμβουν στην παραγωγή και την προμήθειά του. Η παραγωγή θα τριπλασιαστεί από τώρα έως το 2031, με μέση ετήσια αύξηση 13,6%. Η Αυστραλία, ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, αναμένεται να τριπλασιάσει την παραγωγή της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και αναμένεται να αντιπροσωπεύει μερίδιο 35% της παγκόσμιας αγοράς, την επόμενη δεκαετία. Η Χιλή και η Κίνα αναμένεται επίσης να διπλασιάσουν την παραγωγή τους σε αυτά τα 10 χρόνια, ενώ η Βραζιλία θα τριπλασιάσει την παραγωγή της. Από την πλευρά της, η Αργεντινή αναμένεται να εξαπλασιάσει την τρέχουσα παραγωγή της.

Έχουν εντοπιστεί περίπου 129 εκμεταλλεύσεις λιθίου, συμπεριλαμβανομένων 25 μόνο στον Καναδά. Από αυτές τις 129 δραστηριότητες, οι 105 βρίσκονται στα χέρια μεσαίου μεγέθους εταιρειών εξόρυξης. Η περιορισμένη παρουσία των κύριων παγκόσμιων μονοπωλίων εξόρυξης, θέτει σε κίνδυνο την εκτέλεση των επί του παρόντος προγραμματισμένων έργων και θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα εξόρυξης λιθίου σε επαρκή ποσότητα μακροπρόθεσμα.

Ταυτόχρονα, η παγκόσμια ζήτηση αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2031, κυρίως λόγω των αυξημένων πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων, οι οποίες θα ανέλθουν από 11,4 εκατομμύρια σε 30,3 εκατομμύρια μονάδες. Μόνο οι μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων θα αντιπροσωπεύουν το 80% της ζήτησης λιθίου, σε σύγκριση με το 40-45% σήμερα.

ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ

Στην Ευρώπη, εκτός από τα μέτρα που εγκρίθηκαν από κάθε κράτος μέλος, το σχέδιο Next Generation είχε ήδη στόχο την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την τρέχουσα ενεργειακή κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν επίσης να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις κινεζικές αλυσίδες εφοδιασμού.

Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι μεγάλες δυνάμεις εκμεταλλεύονται την ενεργειακή μετάβαση για να δημιουργήσουν νέους βιομηχανικούς τομείς και πράσινες επιχειρήσεις, οι οποίες ενισχύονται συνεχώς χάρη στις δημόσιες επιδοτήσεις.

Ο ανταγωνισμός θα αναδιοργανώσει τις αλυσίδες εφοδιασμού. Η τοποθεσία παραγωγής των μπαταριών θα επηρεάσει τη γεωγραφική ζήτηση για λίθιο. Αν και η Κίνα θα συνεχίσει να είναι ο κορυφαίος κατασκευαστής μπαταριών στον κόσμο τα επόμενα 10 χρόνια, με το 80% της παραγωγικής ικανότητας, άλλες χώρες παραγωγής όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουγγαρία θέλουν να καλύψουν τη διαφορά. Νέοι παίκτες όπως η Γερμανία, η Πολωνία, η Σουηδία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ταϊλάνδη και η Ινδονησία αναμένεται να εισέλθουν γρήγορα στην αγορά. Για την εξασφάλιση των αναγκών λιθίου αυτών των χωρών, η Αυστραλία και ο Καναδάς είναι πιθανό να είναι οι κύριοι ωφελούμενοι λόγω της πολιτικής συμμαχίας τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες και της ικανότητάς τους να παράγουν μεγάλες ποσότητες λιθίου.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ποσό 370 δισεκατομμυρίων δολαρίων του νόμου Μπάιντεν Inflation Reduction Act είναι αφιερωμένο στην ανάπτυξη της βιομηχανίας κατασκευής μπαταριών και στην εξασφάλιση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Σύμφωνα με τον IRA, για να δικαιούνται φορολογικές ελαφρύνσεις, οι κατασκευαστές νέων ηλεκτρικών οχημάτων (NEV) πρέπει να ολοκληρώσουν τη συναρμολόγησή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες και να προμηθευτούν ένα σημαντικό ποσοστό των κύριων εξαρτημάτων της μπαταρίας, συμπεριλαμβανομένων μετάλλων όπως το λίθιο, το νικέλιο και το κοβάλτιο, στη χώρα ή σε χώρες με τις οποίες έχει συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος παραγωγός αυτών των ζωτικών συστατικών στον κόσμο, δεν έχει τέτοια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντίθεση με τον Καναδά και το Μεξικό.

Στο Πεκίνο θεωρούν, ότι αυτή η πολιτική έρχεται σε αντίθεση με τη βιομηχανική πολιτική της Κίνας, σύμφωνα με την οποία όλοι οι κατασκευαστές νέων ηλεκτρικών οχημάτων, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, όπως η Tesla, δικαιούνται να λαμβάνουν βιομηχανικές επιδοτήσεις εφόσον συμμορφώνονται με τα νομικά πρότυπα. Η Κίνα φοβάται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επαναλάβουν με τους παραγωγούς κυψελών λιθίου και μπαταριών την καταστολή που άσκησαν κατά των κατασκευαστών ηλιακών συλλεκτών στην αυτόνομη περιοχή Ξινγιάνγκ, στα βορειοανατολικά της χώρας, τους οποίους η Ουάσιγκτον κατηγόρησε ότι υπέβαλαν τους εργαζομένους τους σε «αναγκαστική εργασία» ως δικαιολογία για τον αποκλεισμό τους από την αγορά της Βόρειας Αμερικής.

Οι ειδικοί του κλάδου δεν είναι τόσο αισιόδοξοι. Σύμφωνα με ορισμένους από αυτούς, ο νέος νόμος θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ζημιά στις ΗΠΑ, καθώς και στην παγκόσμια βιομηχανία NEV και να αυξήσει περαιτέρω τον πληθωρισμό της, ενώ η δύναμή του να επηρεάσει τους Κινέζους κατασκευαστές NEV είναι σχετικά μικρή.

Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι είναι σχεδόν αδύνατο για οποιαδήποτε χώρα της Δύσης να καλύψει το κενό της Κίνας σε πρώτες ύλες για λίθιο έως το 2024, σε σχέση με τη ζήτηση NEV στις ΗΠΑ. Οι κορυφαίοι Κινέζοι κατασκευαστές μπαταριών, όπως η CATL και η BYD, αντιπροσωπεύουν από κοινού περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου μεριδίου αγοράς. Για τις αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ, της Ευρώπης, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας όπως η Tesla, η BMW, η Toyota, η Kia και η Hyundai, η διακοπή των σχέσεων με τους Κινέζους προμηθευτές σημαίνει αύξηση του κόστους κατά σημαντικό ποσοστό.

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σχηματίσει την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Μπαταριών, η οποία περιλαμβάνει μέτρα για την εξασφάλιση του λιθίου και άλλων μετάλλων που είναι απαραίτητα για την ενεργειακή μετάβαση.

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΚΟΣΜΟ

Αυτό το είδος δημόσιας στήριξης που εφαρμόζεται στη Δύση, εμφανίζεται και σε αναδυόμενες οικονομίες. Η Ινδία προσφέρει οικονομικά κίνητρα μόνο σε έργα παραγωγής μπαταριών που ενσωματώνουν μέρος εξαρτημάτων τοπικής παραγωγής.

Ο ανταγωνισμός επιδεινώνεται επίσης από χώρες που παράγουν πρώτες ύλες. Έχουν ήδη τα ορυχεία και θέλουν να αναπτύξουν ολοκληρωμένες βιομηχανίες στην αλυσίδα παραγωγής: εξόρυξη, μεταποίηση και διύλιση, που αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό μεταξύ 25 και 30%.

Στην Ινδονησία, μια κοινοπραξία δημόσιων εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης μιας εταιρείας εξόρυξης με πρόσβαση σε σημαντικό μέρος των αποθεμάτων νικελίου της χώρας, υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με την εταιρεία κατασκευής μπαταριών της Νότιας Κορέας LG Energy Solution για επένδυση 9 δις δολαρίων για τη διύλιση μετάλλων και την κατασκευή καθόδων και μπαταριών. Η Τζακάρτα έχει επίσης υπογράψει μνημόνιο κατανόησης με την κινεζική εταιρεία Contemporary Amperex Technology (Catl), η οποία, μαζί με δύο τοπικές εταιρείες, θα αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο έργο παραγωγής μπαταριών 6 δις δολαρίων. Τον Μάρτιο, η LG Energy Solution υπέγραψε συμφωνία με τη Stellantis για την παραγωγή μπαταριών στον Καναδά με κεφάλαιο άνω των 4 δις δολαρίων.

Υπάρχει επίσης ανταγωνισμός μεταξύ μεμονωμένων κεφαλαίων, ιδίως κατασκευαστών εξοπλισμού αυτοκινήτων, για την εξασφάλιση των προμηθειών τους. Η αμερικανική Tesla υπέγραψε τριετή συμφωνία με την κινεζική Ganfeng, έναν από τους κορυφαίους παραγωγούς εξαρτημάτων λιθίου στον κόσμο. Η Volkswagen σκοπεύει να δημιουργήσει ένα δίκτυο προμηθευτών, από την εξόρυξη λιθίου έως τη συναρμολόγηση μπαταριών στην Ισπανία. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία υπέγραψε συμφωνία με τη γερμανοαυστραλιανή εταιρεία Vulcan Energy Resources για την εξόρυξη λιθίου στην κοιλάδα του Άνω Ρήνου στη Γερμανία. Η Renault και η Stellantis αναμένεται να προμηθευτούν λίθιο από τη Vulcan. Η αμερικανική Ford θα αγοράζει 25.000 τόνους λιθίου ετησίως από μια τοποθεσία στην Αργεντινή που εκμεταλλεύεται η αυστραλιανή εταιρεία εξόρυξης Lake Resources.

Η επιχείρηση διύλισης είναι ακόμη πιο συγκεντρωμένη. Η Χιλή εξάγει το 66% της παγκόσμιας προσφοράς ανθρακικού λιθίου, το οποίο εξάγει από εξατμισμένη άλμη. Η Κίνα καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης προσφοράς χρησιμοποιώντας μια διαφορετική μέθοδο: διύλιση ανθρακικού λιθίου από μετάλλευμα σποδουμένης, κυρίως από την Αυστραλία. Η Κίνα ελέγχει περισσότερες από τις μισές παγκόσμιες εξαγωγές υδροξειδίου του λιθίου.

Οι εντάσεις στην αγορά λιθίου αντανακλώνται στις τιμές του ορυκτού. Οι τιμές των ανθρακικών και των υδροξειδίων θα παραμείνουν στα πολλαπλάσια των προπανδημικών επιπέδων τους σε πραγματικούς όρους μέχρι το 2025, όταν θα υποχωρήσουν αλλά θα παραμείνουν υψηλές. Σε σύγκριση με την περίοδο πριν από την πανδημία, οι τιμές είναι αυξημένες περισσότερο από 500%.

Ο πόλεμος λιθίου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων έχει ξεσπάσει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες λείπει ο λευκός χρυσός και η Κίνα έχει μόνο το 20% του ορυκτού που εμφανίζεται στον πλανήτη. Το τρίγωνο που σχηματίζεται από την Αργεντινή, τη Βολιβία και τη Χιλή, συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα παγκόσμια αποθέματα. Αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες δυνάμεις θα επέμβουν σε αυτό. Χωρίς την ενοποίηση των παραγωγικών διαδικασιών μεταξύ των τριών χωρών και την ανάπτυξη των δικών τους τεχνολογιών που επιτρέπουν την πρόοδο στις αλυσίδες παραγωγής κυψελών και μπαταριών, η λεηλασία αυτής της περιοχής θα είναι αναπόφευκτη.

https://www.geoeurope.org/2022/09/22/h-geooikonomia-toy-lithioy/

***To geoeurope είναι ένας ιστότοπος που δημιουργήθηκε από επιστήμονες και ειδικούς που έχουν ασχοληθεί με τη γεωπολιτική της Ευρώπης και έχουν διαπιστώσει συγκεκριμένα κενά στη ροή των πληροφοριών που διαμορφώνουν τις γεωπολιτικές συζητήσεις στην ήπειρό μας.